Menu dodatkowe

Menu strony

Ścieżka nawigacyjna

Ikony społecznościowe

Treść strony

    Ocena zagrożenia agrofagiem to uzgodniona na poziomie międzynarodowym procedura oceny zagrożenia ze strony agrofagów mogących przedostać się i zasiedlić na nowe obszary zarówno poprzez naturalne procesy migracyjna jak i przy udziale człowieka. Mając na uwadze pojawiające się nowe zagrożenia fitosanitarne, wiążące się z intensyfikacją międzynarodowego obrotu materiałem roślinnym oraz zmianami klimatu, konieczna jest stała aktualizacja sporządzonych do tej pory analiz ryzyka (dla agrofagów, jak i towarów objętych regulacjami fitosanitarnymi) oraz wykonywanie ich dla nowych agrofagów i towarów, które mogą wymagać objęcia ich środkami fitosanitarnymi, w celu zapewnienia bezpieczeństwa upraw oraz ekosystemów Unii Europejskiej. Szczególne zagrożenie dla bezpieczeństwa fitosanitarnego związane jest z nowymi pojawiającymi się zagrożeniami (emerging risks) - nowymi agrofagami, jak i nowymi kierunkami importu, czy nowym asortymentem importowanych towarów. W celu ochrony terytorium Polski przed tymi zagrożeniami stworzono system wczesnego ostrzegania. W jego ramach utworzono mechanizm wczesnego wykrywania i reagowania na pojawiające się zagrożenia ze strony agrofagów na wzór rozwiązań przyjętych w innych krajach Unii Europejskiej. W ramach tego mechanizmu pracownicy IOR – PIB monitorują stan fitosanitarny (na podstawie danych literaturowych, doniesień prasowych, raportów służb fitosanitarnych) wykonując analizy dla nowych zagrożeń, które pozwalają ocenić potencjalne zagrożenie dla upraw w Polsce. W przypadku braku wystarczających danych przeprowadzane są dodatkowe badania laboratoryjne na potrzeby wykonania analiz.

 

Agrilus anxius

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla
Opiętka brzozowca Agrilus anxius (Gory, 1841)

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia:

Główne wnioski

Opiętek brzozowy może pojawić i zadomowić się na obszarze PRA. Najbardziej prawdopodobną drogę jego zawleczenia stanowi międzykontynentalny transport drewna brzozowego z regionów naturalnego występowania agrofaga. Odpowiednie warunki klimatyczne oraz obecność drzew żywicielskich możliwych do zasiedlenia pozwalają przypuszczać, że Agrilus anxius może poczynić szkody w zbiorowiskach z udziałem brzóz w Polsce. Jego możliwy wpływ na takie drzewostany obszaru PRA może być większy niż w Ameryce Północnej. Chociaż atrakcyjne dla agrofaga drzewa są powszechne na terenie całego kraju to nie tworzą zazwyczaj monokultur, a ich udział w zbiorowiskach jest najczęściej niewielki w składzie gatunkowym. Z tego powodu nie ma ryzyka rozpadów całych drzewostanów, nawet w przypadku całkowitego wyeliminowania brzozy z ekosystemów.

W przypadku wykrycia gatunku w partiach transportowanego surowca drzewnego należy surowiec zutylizować, najlepiej poprzez spalenie. Trzeba wykonać to jak najszybciej, za wyjątkiem okresu zimowego – kiedy aktywność owadów jest ograniczona i zabieg ten można opóźnić w czasie.

Po stwierdzeniu obecności opiętka brzozowego w środowisku naturalnym, na obszarze PRA, wszelkie metody jego zwalczenia najprawdopodobniej nie dadzą zadowalających rezultatów. Szybkie wykrycie gatunku, które mogłoby podnieść prawdopodobieństwo sukcesu w zwalczeniu agrofaga jest mocno utrudnione z następujących powodów:

- ma on skryty tryb życia, a możliwe do zaobserwowania postacie dorosłe żyją krótko,

- pod korą brzóz występują na obszarze PRA inne, podobne gatunki z rodzaju, co może prowadzić do mylnej identyfikacji, szczególnie w fazach preimaginalnych,

- po pojawieniu się owadów dorosłych szybko przystępują one do rozmnażania i zasiedlania nowych drzew, często położonych w znacznej odległości od rośliny, w której się rozwinęły.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie X

 

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia X

 

Niska

 

Inne rekomendacje:

Plik PDF do pobrania


 

Agrilus planipennis

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla
Agrilus planipennis Fairmaire, 1888

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: cały obszar PRA

Główne wnioski: Agrilus plannipennis jest gatunkiem charakteryzującym się dużą szkodliwością względem jesionów (Fraxinus spp.) na obszarze naturalnego występowania, a jeszcze wyższą na nowo zajmowanych terenach. Pojawienie się tego gatunku na obszarze PRA wydaje się być jedynie kwestią czasu. Prawdopodobnie stanie się to w ciągu kolejnych kolejnych dwóch dekad.

A. planipennis według danych literaturowych posiada bardzo szeroką niszę klimatyczną i jest on w stanie występować wszędzie tam, gdzie znajdzie żywicieli – gatunki z rodzaju Fraxinus, zatem może z powodzeniem zasiedlić prawie cały obszar PRA. Opóźnienie pojawienia się tego szkodnika na terenie Polski można osiągnąć przez kontrole importowanego drewna (w każdej formie) z obszarów zajętych przez agrofaga. Po pojawieniu się patogenu na obszarze PRA prawdopodobnie żadne metody nie będą w stanie skutecznie go wyeliminować.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie X

 

Średnie

 

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia

 

Niska X

 

Inne rekomendacje:

Plik PDF do pobrania


 

Aleurothrixus trachoides

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Aleurothrixus (=Aleurotrachelus) trachoides Back, 1912

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Uprawy szklarniowe, głównie papryki, pomidora oraz róż – na terenie całego kraju.

Główne wnioski

Rośliny z rodziny Solanaceae, głównie pomidory i papryka, a także rośliny z rodzaju Rosa są powszechnie uprawiane na obszarze PRA. Prawdopodobieństwo wejścia szkodnika ocenia się jako średnie do wysokiego, natomiast zasiedlenia, biorąc pod uwagę scenariusze klimatyczne – jako niskie do wysokiego. Dodatkowo, istnieją duże szanse, że agrofag  mógłby rozwijać się w uprawach szklarniowych.

W przypadku wprowadzenia A. trachoides, prawdopodobieństwo uszkodzeń papryki i pomidorów będzie najwyższe w rejonie basenu Morza Śródziemnego, z kolei na obszarze PRA wszędzie tam, gdzie są uprawiane rośliny żywicielskie w warunkach chronionych. Możliwość przeniknięcia bez podjęcia środków fitosanitarnych jest wysokie. Głównym powodem takiej sytuacji jest import sadzonek i warzyw z krajów, w których szkodnik występuje. Istotnym zagrożeniem będą sytuacje, w których pakowanie będzie miało miejsce w bliskim sąsiedztwie upraw roślin żywicielskich. To ryzyko jest większe w przypadku pomidorów kiściowych, ponieważ zbiera i sprzedaje się je z odcinkami pędów, w których może znajdować się większa liczba szkodników. Z dużym prawdopodobieństwem A. trachoides może przenosić się wraz z opakowaniami (skrzyniami, pudełkami) wykorzystywanymi do  zbioru i transportu sadzonek oraz warzyw.

Prawidłowa identyfikacja i skuteczny monitoring mają kluczowe znaczenie dla ograniczenia przemieszczania agrofaga. Z uwagi, że jest to stosunkowo nowy szkodnik o znaczeniu gospodarczym w EPPO, nie ma zbyt wielu informacji na temat skutecznych sposobów zarządzania dla A. trachoides. Jednakże, podobnie jak w przypadku innych mączlików, roztwory mydła i oleje ogrodnicze mogą mieć znaczenie w celu zahamowania wczesnego porażenia, a skuteczne zwalczanie można osiągnąć, wykorzystując systemowe stosowanie niektórych insektycydów (systemicznych i kontaktowych). Trwają badania nad skutecznością biologicznego zwalczania szkodnika z wykorzystaniem pasożytniczych błonkówek z rodzaju Encarsia, a także drapieżnego chrząszcza Axinoscymnus puttarudriahi.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie X

 

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia

 

Niska X

 

Inne rekomendacje:

Plik PDF do pobrania


 

Apiosporina morbosa

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Apiosporina morbosa

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: cały kraj

Apiosporina morbosa jest patogenem wywołującym czarną guzowatość roślin rodzaju Prunus sp.

Głównym żywicielem agrofaga jest śliwa domowa (P. domestica), infekowana jest także wiśnia pospolita oraz gatunki rzadziej uprawiane na obszarze PRA, takie jak brzoskwinia zwyczajna, morela pospolita czy śliwa japońska.

Choroba objawia się występowaniem na gałęziach drzew początkowo zielonych, a później czarnych zgrubień i narośli (black knots).

Porażone drzewa karłowacieją i stają się powyginane. Jeżeli guzowatość utworzy się w formie obrączki dookoła gałęzi, prowadzi to do ich zamierania (Snover i Arneson 2002).

Prawdopodobieństwo wniknięcia: niskie

Prawdopodobieństwo zasiedlenia: średnie (szczególnie zagrożona może być P. domestica – główny żywiciel agrofaga, której uprawa zajmuje w Polsce ok. 17 tys. ha. Rezerwuarem patogenu mogą być także gatunki Prunus sp. rosnące w stanie dzikim).

Prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania: niskie (kontrola materiału roślinnego oraz powszechne stosowanie fungicydów znacznie ogranicza rozprzestrzenianie się agrofaga).

Podstawowym środkiem fitosanitarnym jest kontrola roślin rodzaju Prunus sprowadzanych do Polski z obszarów gdzie patogen występuje pospolicie.

W przypadku odnotowania wystąpienia agrofaga w Polsce, konieczne będzie opracowanie i włączenie procedur postępowania w zakresie profilaktyki i zwalczania A. morbosa.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie

 

Niskie X

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia X

 

Niska

 

Inne rekomendacje:

brak

Plik PDF do pobrania


 

Bactericera tremblayi

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Bactericera tremblayi

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Uprawy polowe pora i cebuli oraz uprawy warzyw pod osłonami na obszarze całego kraju.

Główne wnioski

B. tremblayi stwarza zagrożenie przede wszystkim dla upraw szklarniowych warzyw w Polsce, a także polowych pora i cebuli (w krajach pochodzenia oraz części obszaru śródziemnomorskiego jest szkodnikiem upraw polowych – głównie pora i cebuli). Główne drogi przenikania szkodnika to warzywa (szczególnie zawierające części zielone, jak liście, ogonki liściowe i pędy) oraz odpady roślinne, zawierające części zielone. Z uwagi na niewielkie rozmiary ciała oraz zdolność osobników dorosłych do aktywnego lotu, możliwą drogą przenikania jest także naturalne rozprzestrzenienie.

Ze względu na niewielki dotychczasowy zakres badań nad biologią i rozmieszczeniem geograficznym, trudno wiarygodnie oszacować niszę klimatyczną dla tego szkodnika. Jednak na podstawie map Köppen-Geigera można stwierdzić, że klimat w zachodnich obszarach RP jest zbliżony do klimatu występującego w niektórych krajach obecnego zasięgu (np. Francji, czy północno-wschodnich Włoch). Z drugiej strony należy zauważyć, że wartości pewnych parametrów klimatycznych występujące na terenie Polski mogą być nieodpowiednie dla trwałego zasiedlenia szkodnika. Dlatego pomimo stosunkowo częstych przechwyceń na obszarach państw europejskich i potencjalnie sprzyjających warunków środowiskowych, część specjalistów uważa, że szkodnik ten nie jest w stanie przetrwać zimy. Niemniej możliwość zasiedlenia nowych obszarów przez populację agrofaga wzrasta ze skracaniem i łagodnieniem okresu zimowego.

Prawdopodobieństwo przeniknięcia bez podjęcia środków fitosanitarnych jest wysokie, głównie ze względu na import warzyw z krajów, w których agrofag występuje. Podstawowym środkiem fitosanitarnym jest szczegółowa kontrola na etapie produkcji, pakowania, transportu oraz po wejściu przesyłek. W miejscu produkcji skuteczną metodą jest niszczenie resztek roślinnych bezpośrednio po zbiorach przez uprawę pożniwną oraz natychmiastowe usuwanie pojedynczych roślin, na których stwierdzono szkodnika lub symptomy uszkodzeń. Monitoring i właściwa identyfikacja mają kluczowe znaczenie dla ograniczenia przemieszczania szkodnika. Skuteczną metodą monitoringu są żółte tablice lepowe umieszczane na wysokości roślin w miejscu produkcji, w pakowalniach czy przechowalniach. Trudność stanowi sposób odróżniania B. tremblayi od innych spokrewnionych gatunków z rodzaju, szczególnie w warunkach polowych i bez dysponowania odpowiednio powiększającym sprzętem optycznym. Dodatkowo wykrycie agrofaga w przesyłkach (opakowaniach) w wyniku inspekcji wizualnej partii towaru, jest trudne z uwagi na możliwość występowania owada w różnych stadiach rozwojowych.

Potencjalnie możliwą opcją zwalczania po stwierdzeniu obecności szkodnika wydaje się zastosowanie układowych środków owadobójczych o krótkim okresie karencji. Trwają także badania z zakresu stosowania metody biologicznej z wykorzystaniem m.in. drapieżnych pluskwiaków czy pasożytniczych błonkówek.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie

X

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia

X

Niska

 

Inne rekomendacje:


 

Bactericera trigonica

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Bactericera trigonica

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: uprawy polowe marchwi, selera i potencjalnie ziemniaka

Bactericera trigonica jest polifagiem, a jej rośliny żywicielskie są powszechnie uprawiane na obszarze PRA. W Polsce, podobnie jak w krajach aktualnego występowania, agrofag stwarza zagrożenie przede wszystkim dla upraw polowych – głównie marchwi i selera,  a także potencjalnie ziemniaka jako wektor Candidatus Liberibacter solanacearum. Główne drogi przenikania szkodnika to warzywa (szczególnie zawierające części zielone, jak liście, ogonki liściowe i pędy) oraz odpady roślinne, zawierające części zielone. Z uwagi na niewielkie rozmiary ciała oraz zdolność osobników dorosłych do aktywnego lotu, możliwą drogą przenikania jest także naturalne rozprzestrzenienie.

Aktualnie istnieje niewiele badań nad biologią i rozmieszczeniem geograficznym, stąd trudno wiarygodnie oszacować niszę klimatyczną dla tego agrofaga. Klimat w zachodnich obszarach Polski jest zbliżony do występującego w niektórych krajach obecnego zasięgu szkodnika (np. Słowacji, Węgier, niektórych regionów Francji). W szczególności obecność B. trigonica na Słowacji świadczy o tym, że może ona zasiedlać cieplejsze regiony kraju. Z uwagi na brak szczegółowych danych trudno szacować na ile populacje w regionach o klimacie zbliżonym do występującego na terenie Polski są stabilne. Jednak, według niektórych ekspertów szanse przeżycia w warunkach zewnętrznych wzrastają wraz ze skracaniem i łagodnieniem okresów zimowych, a takie zjawisko obserwowane jest na terenie PRA od kilkunastu sezonów.

Prawdopodobieństwo przeniknięcia bez podjęcia środków fitosanitarnych jest wysokie, głównie ze względu na import warzyw z krajów, w których agrofag występuje. Zastosowanie stref ochronnych w stosunku do obszarów, na których nie ma jeszcze szkodnika zapobiegnie jego dalszemu rozprzestrzenianiu się. Dodatkowo zaktualizowane powinny zostać regulacje dotyczące roślin żywicielskich w celu uwzględnienia dodatkowych towarów potencjalnie podatnych na zasiedlanie przezB. trigonica. Możliwą opcją zwalczania wydaje się zastosowanie środków owadobójczych po stwierdzeniu jego obecności.

Prawidłowa identyfikacja i skuteczny monitoring mają kluczowe znaczenie dla ograniczenia przemieszczania szkodnika. Skuteczną metodą monitoringu są żółte tablice lepowe stosowane w miejscu produkcji, w pakowalniach czy przechowalniach. Trudność stanowi sposób odróżniania B. trigonica od innych spokrewnionych gatunków z rodzaju. Dodatkowo wykrycie agrofaga w przesyłkach (opakowaniach), w wyniku inspekcji wizualnej partii towaru przeznaczonej do wysyłki lub monitoringu, jest trudne z uwagi na możliwość występowania owada w różnych stadiach życiowych.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie

X

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia

X

Niska

 

Inne rekomendacje:

Plik PDF do pobrania


 

Bactrocera dorsalis

 

Podsumowanie Ekspresowej Oceny Zagrożenia Agrofagiem dla

Bactrocera dorsalis (Hendel)

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Uprawy sadownicze owoców takich jak jabłka, brzoskwinie, śliwki oraz inne. Obszar zagrożenia jest limitowany do bezpośredniej okolicy miejsc zawleczenia gatunku.

Główne wnioski:

Bactrocera dorsalis (orientalna muszka owocowa) to muchówka z rodziny nasionnicowatych (Tephritidae) której larwy rozwijają się w szeregu tropikalnych owoców, jak również gatunków uprawianych w krajach
o umiarkowanym klimacie, włączając w to obszar PRA. Samica uszkadza skórki owoców przez nakłuwanie ich pokładełkiem. Larwy żerują wewnątrz owoców, uszkadzając je i zanieczyszczając odchodami. Uszkodzone owoce szybko się psują.

Orientalna muszka owocowa wyrządza ogromne szkody w uprawach owoców na obszarach, w których już występuje, powodując przy tym istotne szkody ekonomiczne. Do walki ze szkodnikiem wykorzystywane są pułapki wabiące, wypuszczanie na wolność sterylnych samców oraz klasyczne zabiegi chemiczne.

Intensywny rozwój handlu w skali światowej stwarza zagrożenie zawleczenia wraz z importowanymi owocami szkodnika B. dorsalis, który teoretycznie może zasiedlić część roślin uprawnych obecnych na obszarze PRA. Pomimo znaczącego ryzyka przeniknięcia gatunku na obszar PRA, negatywne skutki tego przeniknięcia prawdopodobnie nie będą zbyt duże. Spowodowane jest to faktem, że szkodnik wymaga do rozwoju wysokich temperatur i jest wrażliwy na niskie temperatury. Możliwe do zasiedlenia rośliny obecne w obszarze PRA, uprawiane są na terenach otwartych, co dodatkowo utrudni ich zasiedlenie przez szkodnika. Ewentualnych strat można się spodziewać w okolicy miejsc wylotu osobników dorosłych muchówek, które mogą dać początek pokoleniu szkodnika w przyległych sadach owocowych. Wówczas można podjąć próbę zwalczania. Powinna być ona jednak poprzedzona odpowiednim systemem monitoringu (na obszarach podwyższonego ryzyka) przy użyciu dostępnych pułapek.

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze (Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

średnie

X

niskie

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

średnia

niska

X

Plik PDF do pobrania


 

Beet curly top virus

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla
Beet curly top virus
Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska
Opis obszaru zagrożenia: W sytuacji przedostania się wirusa i zawleczenia jego wektora na teren PRA zagrożony może być obszar całego kraju, ze szczególnym uwzględnieniem regionów, gdzie intensywnie uprawiane są buraki cukrowe oraz ziemniaki.
Główne wnioski:
Beet curly top virus ma bardzo szeroki i zróżnicowany zakres roślin żywicielskich obejmujących ponad 300 gatunków roślin dwuliściennych zaklasyfikowanych do 44 rodzin, z których duża część występuje na całym terenie PRA. Wirus powoduje znaczne straty w uprawach gospodarczo ważnych roślin jak np. burak cukrowy, ziemniak, pomidor, które są uprawiane w wielu regionach Polski. Dotychczas BCTV wykrywany był głównie w Ameryce Północnej, gdzie powodował duże straty w jakości i ilości plonów. W Europie był stwierdzany jedynie w regionie śródziemnomorskim (Włochy, Cypr, Turcja). Za rozprzestrzenianie wirusa odpowiedzialne są głównie wektory C. tenellus i C. opacipensis, które powszechnie występują w Ameryce Północnej i śródziemnomorskiej części Europy. To właśnie wymogi klimatyczne niezbędne do prawidłowego rozwoju owadów są czynnikiem ograniczającym rozprzestrzenianie wektorów i ekspansję BCTV na teren centralnej i północnej części Starego Kontynentu, w tym także Polskę. Z tego względu oraz z powodu bardzo trudnego przenoszenia mechanicznego tego patogenu prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania BCTV na terenie PRA (np. wraz ze sprowadzonym zainfekowanym materiałem roślinnym) jest niskie. W sytuacji zmian klimatycznych umożliwiających zasiedlenie obszaru PRA przez zawleczone owady – wektory - przedostanie się BCTV może skutkować rozwojem infekcji, które mogą mieć wpływ i powodować straty w jakości i ilości plonów roślin gospodarczo ważnych.Ochrona roślin przed wirusami polega na systematycznej kontroli materiału roślinnego sprowadzanego do kraju oraz na likwidowaniu zainfekowanych roślin oraz wektorów owadzich, które mogą bytować na roślinach bądź owocach. Ma to na celu wyeliminowanie wszelkich źródeł wirusa i jego wektorów, które jak dotąd nie były wykrywane na terenie PRA.
Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru
(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)
Wysokie   Średnie   Niskie X
Poziom niepewności oceny:
(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)
Wysoka X Średnia   Niska  
Inne rekomendacje:

Plik PDF do pobrania


 

Cacoecimorpha pronubana

Podsumowanie Ekspresowej Oceny Zagrożenia Agrofagiem dla

Cacoecimorpha pronubana (Hübner, 1799)

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: W przypadku upraw polowych różnych roślin – zachodnia część kraju,
w przypadku upraw pod osłonami – cała Polska.

Główne wnioski:

C. pronubana jest w Europie gatunkiem rodzimym, naturalnie występującym na południu kontynentu,
w basenie Morza Śródziemnego. Zwiększony obrót materiałem roślinnym powoduje zawlekanie szkodnika z sadzonkami roślin oraz kwiatami ciętymi. Z tego powodu, w przypadku sprowadzania do tego typu upraw materiału roślinnego (np. w postaci sadzonek roślin) zalecana jest szczegółowa kontrola fitosanitarna. Zmieniające się warunki klimatyczne mogą pozwolić na przetrwanie C. pronubana w warunkach naturalnych, zwłaszcza w zachodniej części kraju. Prawdopodobieństwo wystąpienia szkód w uprawach polowych jest jednak niewielkie. Dodatkowo C. pronubana może rozwijać się w uprawach pod osłonami. Gatunek został ujęty w dyrektywie Unii Europejskiej 74/647/EEC z 9 grudnia 1974 „On control of carnation leaf-rollers”.

Podstawowym środkiem fitosanitarnym jest kontrola materiału roślinnego, importowanego z obszaru gdzie C. pronubana występuje pospolicie. W przypadku takich miejsc powinna zostać wykonana odpowiednia ochrona chemiczna. Dotyczy to zwłaszcza roślin ozdobnych i przyprawowych produkowanych
w doniczkach, w warunkach polowych, oraz niektórych kwiatów ciętych.

W razie wystąpienia gatunku w warunkach szklarniowych należy wykonać odpowiednie zabiegi chemiczne. Szczególnie duże ryzyko występuje w przypadku sprowadzania sadzonek roślin do uprawy pod osłonami (nie dotyczy to materiału siewnego oraz rozmnożeniowego stanowiącego podziemne części roślin, np. cebul, kłączy).

Należy zwiększyć kontrolę importowanego materiału roślinnego, zwłaszcza uprawianego w warunkach polowych w obszarze basenu Morza Śródziemnego.

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze  (Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

średnie

niskie

X

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

średnia

X

niska

Inne rekomendacje:

 

Plik PDF do pobrania


 

'Candidatus Liberibacter solanacearum'

Podsumowanie Ekspresowej Oceny Zagrożenia Agrofagiem dla 
Candidatus Liberibacter solanacearum

Obszar PRA: Polska

Opis obszaru zagrożenia: (patrz Q 14)
W przypadku upraw roślin psiankowatych obszar zachodniej Polski, uprawy szklarniowe na terenie całego kraju.W przypadku upraw marchwi obszar całego kraju.

Główne wnioski:
Ca. Liberibacter solanacearum‘ może wyrządzić poważne straty w uprawach roślin psiankowatych takich jak pomidory, ziemniaki, papryka, oberżyna. W Polsce, w warunkach polowych, największym zagrożeniem jest dla upraw ziemniaków. Wektor Bactericera cockerelli znajduje się na liście A1 EPPO i nie był dotąd wykrywany w Europie.
W związku z tym, jego wystąpienie na terenie Polski w najbliższym czasie jest mało prawdopodobne. W przyszłości, występowanie agrofaga w uprawach roślin psiankowatych będzie uzależnione od obecności wektora B. cockerelli
i możliwości jego utrwalenia w środowisku. W uprawach polowych sytuacja ta jest mało prawdopodobna i zależeć będzie od warunków atmosferycznych w danym sezonie (surowe zimy mogą wyeliminować wektora). Jest mało prawdopodobne aby B. cockerelli przezimował we wschodniej części Polski, możliwe jest jednak wystąpienie populacji migrujących pod koniec sezonu wegetacyjnego. Możliwe jest również przezimowanie wektora w szklarniach,
w których nie stosuje się insektycydów.W związku z wykryciem ‘Ca. Liberibacter solanacearum‘ na polu marchwi w 2014 roku w Dolnej Saksonii
w Niemczech, gdzie w dużym natężeniu obserwowano występowanie Trioza apicalis (Munyaneza i in., 2015), istnieje ryzyko wystąpienia bakterii na uprawach marchwi w Polsce. W naszym kraju także występuje wektor Trioza apicalis (Luczak i in., 2012). Do ochrony upraw marchwi stosuje się insektycydy, które będą skuteczne również przeciwko Trioza apicalis. W ograniczaniu występowania wektora pomaga też wyściełanie przestrzeni pomiędzy rządami roślin trocinami lub przedzielanie rzędów marchwi roślinami wyki (Aas 2000; Brandsæter i in., 1999). Skuteczne są także siatki ochronne. W niektórych krajach stosowana jest kontrola biologiczna (Avery i in., 2009)

 

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze (Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

średnie

x

niskie

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

x

średnia

niska

 

Inne rekomendacje:

  • Monitoring upraw marchwi pod kątem występowania Ca. Liberibacter solanacearum
  • Monitoring wektorów patogena: Bactericera cockerelli, Bactericera trigonica i Trioza apicalis
  • Przeprowadzenie badań nad możliwością przenoszenia Ca. Liberibacter solanacearum przez inne wektory spokrewnione z Bactericera cockerelli, wystepujące w Polsce, żerujące na roślinach psiankowatych, co jest niezbędne do podjęcia dalszych decyzji.

 


 

Conotrachelus nenuphar

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla
Conotrachelus nenuphar (Herbst)

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Cały obszar PRA, szczególnie regiony upraw sadowniczych, drzew żywicielskich gatunku.

Główne wnioski: Conotrachelus nenuphar jest chrząszczem z rodziny ryjkowcowatych występującym we wschodniej i środkowo-zachodniej części Ameryki Północnej, gdzie jest głównym szkodnikiem sadów owocowych. Larwy żerują w owocach, powodując straty ilościowe i jakościowe. Głównymi roślinami żywicielskimi z roślin uprawnych są śliwy, wiśnie i czereśnie, brzoskwinie, nektarynki, morele, ale także jabłonie, grusze oraz borówki amerykańskie. Szkodnik nie został jeszcze stwierdzony na obszarze UE, jednak powszechność roślin żywicielskich oraz odpowiedni klimat mogą sprzyjać zadomowieniu i rozprzestrzenieniu tego chrząszcza w Europie i na obszarze PRA po jego zawleczeniu. Istnieje ryzyko, że szkody w sadach na obszarze Polski po pojawieniu się agrofaga mogą być porównywalne do tych wyrządzanych na naturalnym obszarze występowania. Owad może być zawleczony wraz z towarami (owoce, rośliny do sadzenia z glebą, na opakowaniach), pochodzącymi z miejsc występowania gatunku, dlatego szczególnie ważne jest prowadzenie kontroli potencjalnie zasiedlonych, importowanych towarów. W przypadku pojawienia się gatunku na obszarze PRA należy użyć dostępnych metod jego eradykacji (głównie zabiegi insektycydowe) oraz monitorować zagrożone obszary (lustracje roślin żywicielskich oraz użycie pułapek do odłowu i monitoringu szkodnika).

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa                    Wysokie X           Średnie          Niskie
wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia
oraz wpływu w tekście dokumentu)                     

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18.                                     Wysoka               Średnia X          Niska
Indywidualne rangi niepewności dla
prawdopodobieństwa wejścia,
zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz
wpływu w tekście)                        

Inne rekomendacje: brak.


 

Dendrolimus sibiricus

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Dendrolimus sibiricus
Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska
Opis obszaru zagrożenia: lasy z udziałem drzew iglastych na terenie całego kraju.
Główne wnioski:
Barczatka syberyjska stanowi potencjalnie bardzo duże zagrożenie dla drzewostanów Polski. Wysoki udział drzew iglastych (prawie 70%) oraz warunki klimatyczne sprawiają, że gatunek ten prawdopodobnie będzie miał w naszym kraju korzystne warunku do rozwoju. W przypadku, gdy nie zadziała naturalny opór środowiska, możliwe są pojawy gradacyjne i zniszczenia znacznych obszarów leśnych. Może to pociągnąć za sobą katastrofalne skutki i doprowadzić do zamierania drzew na większości obszaru PRA.W wypadku stwierdzenia zawleczenia szkodnika, należy podjąć wszelkie możliwe środki niedopuszczające do jego zasiedlenia. Ze względu na regulacje prawne, zawleczenie gatunku z materiałem roślinnym jest mało prawdopodobne, jednak w razie stwierdzenia jaj lub gąsienic, materiał należy poddać dezynsekcji lub w przypadku gdy jest to niemożliwe - bezwzględnie zniszczyć.
Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru
(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)
Wysokie X Średnie   Niskie

 

Poziom niepewności oceny:(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście) Wysoka   Średnia X Niska

 

Inne rekomendacje:

Plik PDF do pobrania


 

Diaporthe vaccinii 

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Diaporthe vaccinii

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju, w szczególności uprawy borówki wysokiej i żurawiny wielkoowocowej

Główne wnioski

Diaporthe vaccinii jest jednym z najważniejszych patogenów roślin z rodzaju Vaccinium. Największe straty powoduje w szkółkach produkujących materiał do nasadzeń (borówka wysoka, żurawina wielkoowocowa) oraz plantacjach owocowych. Istnieje realne ryzyko rozprzestrzenienia się patogenu na terenie całego kraju, tym bardziej, że warunki klimatyczne Polski odpowiadają jego rozwojowi. Obecność patogenu w Polsce została odnotowana już w 2013 roku na doświadczalnej plantacji żurawiny wielkoowocowej. Najważniejszą drogą przenikania jest import zakażonych roślin z Kanady oraz USA lub propagacja zakażonego materiału nasadzeniowego produkowanego w kraju. Poddanie ścisłej kontroli roślin przywożonych z miejsc natywnego występowania choroby oraz szkółek, gdzie patogen występował już wcześniej znacznie redukuje możliwość jego rozprzestrzeniania. W przypadku wystąpienia charakterystycznych objawów chorobowych w szkółkach produkujących rozsady oraz plantacjach owocowych konieczne jest przeprowadzenie oprysków fungicydowych oraz zniszczenie porażonych roślin. Patogen może występować także w postaci małych siedlisk chorobowych na roślinach uprawianych w ogrodach działkowych lub przydomowych. W przypadku przedostania się patogenu do środowiska naturalnego istnieje ryzyko jego przeżycia i rozprzestrzenienia, także na gatunki dziko rosnące w Polsce (ich podatność na porażenie przez D. vaccinii prawdopodobnie nie była poddana szczegółowym analizom).

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie

X

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia

 

Niska

X

Inne rekomendacje:

Plik PDF do pobrania


 

Fusarium foetens

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Fusarium foetens

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: cały kraj

Fusarium foetens jest nowym patogenem, wykrytym w 2000 roku w Holandii, która jest liderem w eksporcie begonii do krajów UE. Agrofag poraża niektóre odmiany Begonia x hiemalis (mieszaniec B. elatior). Straty w plonie roślin doniczkowych mogą sięgać nawet 100%.

Do tej pory patogen wykryto kilkukrotnie w uprawach szklarniowych i hydroponicznych w USA, Kanadzie, Japonii oraz m. in. w Niemczech, Francji, Norwegii a ostatnio Czechach.

Transport porażonych sadzonek jest najbardziej prawdopodobnym sposobem rozprzestrzenienia się agrofaga. Środki fitosanitarne, szczególnie dezynfekcja wody odpływowej w szklarniach, przyczyniły się do zmniejszenia ilości zakażeń. Jednak patogen jest nadal obecny, szczególnie w uprawach przeznaczonych do sprzedaży detalicznej. Porażony materiał powinien być wycofany i zniszczony, w celu zapobiegania rozprzestrzeniania się agrofaga.

Prawdopodobieństwo wniknięcia: wysokie, jeśli nie są podjęte środki fitosanitarne

Prawdopodobieństwo zasiedlenia: średnie, zasiedlenie możliwe w uprawach szklarniowych, gdzie warunki temperaturowe są optymalne dla żywiciela i patogenu

Prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania: średnie, głównie z udziałem człowieka.

Podstawowym środkiem fitosanitarnym jest kontrola materiału roślinnego z obszarów występowania patogenu oraz stosowanie środków dezynfekcyjnych w szklarniach.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie

X

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia

X

Niska

 

Inne rekomendacje: Brak


 

Globodera ellingtonae

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Globodera ellingtonae

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia:

Główne wnioski

G. ellingtonae może zostać wprowadzony na terytorium RP w tkankach roślin i odpadach roślinnych oraz z podłożem. Może on potencjalnie zasiedlić obszar całego kraju. Trudno wiarygodnie ocenić, czy wystąpienie nicienia może powodować straty w uprawach roślin w gruncie. Nie jest znana również wrażliwość wykorzystywanych odmian.

W celu zminimalizowania prawdopodobieństwa i rozprzestrzenienia nicienia na obszarze PRA należy:

·      Kontrolować przesyłki pod kątem obecności nicienia, co zapobiega wprowadzeniu organizmu na obszar PRA;

·      Wykorzystywać jedynie materiał rozmnożeniowy wolny od nicienia zapobiegając wprowadzeniu organizmu na obszar PRA;

·      W przypadku stwierdzenia wystąpienia nicienia w otwartym gruncie należy podjąć działania uniemożliwiające jego dalsze rozprzestrzenienie. W tym celu należy unikać przenoszenia nicienia w glebie przylegającej do narzędzi oraz maszyn rolniczych wykorzystywanych w pracach polowych. Zaleca się również zaniechanie rozprzestrzenienia nicienia w materiale roślinnym tj. korzeniami roślin;

·      Zastosować środki ochrony chemicznej dopuszczone do zwalczania nicieni pasożytów roślin w określonych uprawach.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie

X

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

X

Średnia

 

Niska

 

Inne rekomendacje:


 

Grapevine Syrah virus 1(GSYV10)

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla
Grapevine Syrah virus 1 (GSyV-1)

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju, gdzie prowadzone są uprawy winorośli.

Główne wnioski

Grapevine Syrah virus 1 poraża wąski zasięg roślin żywicielskich, ograniczony w zasadzie do różnych gatunków winorośli. W przypadku jego przeniesienia na teren PRA może jednak powodować straty w jej uprawie. Wirus występuje w różnych strefach klimatycznych i jego obecność odnotowano w Europie, Ameryce Północnej i Południowej, Azji oraz Afryce. W większości przypadków dostępne są tylko doniesienia o pierwszym wykryciu wirusa na terenie kraju i brak jest informacji o jego potencjalnym dalszym rozprzestrzenieniu. Wirus przenosi się na drodze mechanicznej z sokiem porażonych roślin co może skutkować nieświadomym rozprzestrzenieniem wirusa w uprawie i pomiędzy uprawami, szczególnie, gdy nie występują widoczne objawy chorobowe. Odnotowano również jego obecność w skoczkach, ale nie potwierdzono, że są one wektorami wirusa. W obecnej chwili GSyV-1 nie podlega regulacjom. Procedury fitosanitarne obejmują zwykle wizualną inspekcję roślin, które mogą być porażone wirusem. Środki te wydają się niewystarczające aby móc zidentyfikować porażone rośliny, ponieważ infekcja często przebiega bezobjawowo.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie

X

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

X

Średnia

 

Niska

 

Inne rekomendacje:

Ze względu na wystąpienie wirusa w sąsiednich krajach (Czechy, Słowacja) warto przeprowadzić monitoring występowania wirusa na terenie Polski.

Informowanie producentów o konieczności sprowadzania sadzonek wolnych od wirusów, certyfikowanych.


 

Heliothis zea

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Helicoverpa zea (Boddie, 1850)

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: uprawy polowe (głównie kukurydzy), przede wszystkim w Polsce północno-zachodniej, w niewielkim stopniu również uprawy w warunkach chronionych w całej Polsce.

Główne wnioski

H. zea jest gatunkiem motyla z rodziny sówkowatych (Noctuidae) szeroko rozsiedlonym w cieplejszych rejonach obu Ameryk. Gąsienice żerują polifagicznie na wielu roślinach, przynosząc wysokie straty ekonomiczne, między innymi w uprawie kukurydzy, sorgo, bawełny i pomidorów. Motyle wykazują duże zdolności migracyjne i są wstanie zasiedlać czasowo miejsca o znacznie chłodniejszym klimacie (np. północ Kanady, południe Argentyny). W obecnych warunkach klimatycznych Polski powstanie osiadłych populacji H. zea jest bardzo mało prawdopodobne, jednak w przypadku rozwinięcia się licznych populacji na południu Europy, terytorium naszego kraju znajdzie się w zasięgu migrujących osobników (analogiczna sytuacja ma miejsce w wypadku bliźniaczego gatunku H. armigera). Istnieje także ryzyko, że w przypadku zawleczenia gatunek ten może wyrządzić szkody w uprawach pod osłonami – zarówno roślin ozdobnych jak i warzyw.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie

 X

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia

 X

Niska

 

Inne rekomendacje:

· Należy na bieżąco sprawdzać informacje o znaczących stratach wyrządzanych przez H. armigera i na podstawie odłowionych osobników dorosłych sprawdzać, czy nie są to przedstawiciele H. zea.

Plik PDF do pobrania


 

Hop stunt viroid

Podsumowanie Ekspresowej Oceny Zagrożenia Agrofagiem dla

Hop stunt viroid na chmielu (Humulus lupulus)

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Uprawy chmielu we wszystkich rejonach Polski (głównie lubelskie, wielkopolskie)

Główne wnioski:

Hop stunt viroid (HSVd) ma szeroki zakres roślin żywicielskich, przy czym na większości z nich nie występują objawy chorobowe. Dotychczas w Polsce nie odnotowano jego występowania, jednakże badania prowadzone na Słowenii (jeden z głównych producentów chmielu w Unii Europejskiej) wykazały obecność HSVd w niektórych uprawach drzew, a także na chmielu, który jest głównym gospodarzem wiroida. Wprowadzenie HSVd na teren Polski jest mało prawdopodobne ze względu na fakt, że większość materiału rozmnożeniowego produkowana jest na plantacjach w Polsce. Sadzonki sprowadzane są do Polski także z Niemiec, jednak wiroid nie został tam stwierdzony. HSVd występuje masowo w Japonii, USA i Chinach, skąd prawdopodobieństwo jego sprowadzenia jest niewielkie.

Wprowadzenie wiroida najczęściej odbywa się poprzez import i sprzedaż owoców cytrusowych. Zakres importu jest wysoki, jednak większość odpadów z cytrusów trafia do śmieci komunalnych, z których wiroid nie ma możliwości przedostania się na uprawy chmielu. Jednak możliwe jest uwolnienie wiroida do środowiska poprzez nielegalne składowanie odpadów bądź ich pozostawienie bezpośrednio na plantacji chmielu.

Istotne jest to, że wiroid łatwo przenosi się z rośliny na roślinę mechanicznie. Duże zagęszczenie roślin chmielu na plantacjach i ich splatanie się sprzyja rozprzestrzenieniu się wiroida na całej plantacji
w stosunkowo krótkim czasie. HSVd przenoszony z zanieczyszczonych maszyn i narzędzi równie szybko może porazić całą plantację. Dlatego istotne jest zachowanie higieny podczas zabiegów fitosanitarnych
i pielęgnacyjnych poprzez dezynfekcję maszyn i narzędzi.

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze  (Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

średnie

X

niskie

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

średnia

X

niska

Inne rekomendacje:

·       Kontrola materiału rozmnożeniowego sprowadzanego do Polski.

·       Kontrola materiału rozmnożeniowego rozprowadzanego na terenie upraw w Polsce.

·       Monitoring mateczników i plantacji chmielu pod kątem występowania wiroidów.

·       Uregulowanie ustawodawstwa mającego na celu ograniczenie występowania wiroidów na terenie Polski i całej Unii Europejskiej

 

Plik PDF do pobrania


 

Keiferia lycopersicella

Podsumowanie Ekspresowej Oceny Zagrożenia Agrofagiem dla
Keiferia lycopersicella

Obszar PRA: Polska

Opis obszaru zagrożenia:
W przypadku upraw polowych pomidora – obszar południowej i południowo-zachodniej Polski, natomiast uprawy szklarniowe na terenie całego kraju.

Główne wnioski:
K. lycopersicella jest szkodnikiem głównie pomidorów i bakłażana, które są ważnymi uprawami na obszarze PRA. Do tej pory najbardziej poważne szkody odnotowywano w Ameryce Północnej. W przypadku wprowadzenia prawdopodobieństwo uszkodzeń będzie najwyższe w rejonie Morza Śródziemnego, a także wszędzie tam, gdzie są uprawiane rośliny żywicielskie w warunkach chronionych. Prawdopodobieństwo przeniknięcia bez podjęcia środków fitosanitarnych jest wysokie. Głównym powodem takiej sytuacji jest import owoców pomidora z krajów, w których występuje K. lycopersicella. Poważnym zagrożeniem będą sytuacje, w których pakowanie owoców importowanych będzie miało miejsce w bliskim sąsiedztwie upraw roślin żywicielskich. Z dużym prawdopodobieństwem szkodnik może przenosić się wraz z sadzonkami oraz opakowaniami (skrzyniami, pudełkami) wykorzystywanymi do zbierania i pakowania pomidorów i bakłażana, dlatego środki fitosanitarne są niezbędne już na etapie rozładunku importowanych owoców. Działania zmierzające do wykrycie agrofaga w miejscu produkcji w szczególności wymagają stosowania pułapek feromonowych w celu sprawdzenia obecności lub braku szkodnika. Należy stosować sadzonki wolne od szkodnika. Produkcja sadzonek powinna odbywać się pod ścisłą kontrolą w monitorowanych szklarniach. Przez cały okres wegetacji należy prowadzić inspekcje wizualne i dodatkowo monitorować szkodnika za pomocą pułapek feromonowych. W czasie produkcji powinny być stosowane rygorystyczne środki sanitarne, w tym usuwanie resztek roślinnych z wcześniejszej uprawy. Przenoszenie i pakowanie powinno odbywać się w miejscu produkcji wolnym od szkodnika i stosowane powinny być tylko nowe opakowania. W przypadku pomidorów usunięcie części zielonych pozwoli na lepsze wykrywanie porażonych owoców. Możliwą opcją zwalczania wydaje się zastosowanie układowych środków owadobójczych przed wywozem, jednak ich skuteczność nie jest na chwilę obecną w pełni udokumentowana. Również zastosowany okres kwarantanny przed wysyłką byłby zbyt długi dla kondycji sadzonek pomidora i bakłażana. Teoretycznie istnieje niskie ryzyko w przypadku importowania przesyłek pomidorów w okresie zimowym (temp. poniżej 5°C) przeznaczonych do bezpośredniego przetwarzania lub bezpośredniego spożycia (K. lycopersicella nie przeżywa na zewnątrz w niższych temperaturach). Usunięcie części zielonych również pozwoliłoby potencjalnie zredukować ryzyko przemieszczenia agrofaga. Innym rozwiązaniem może być natychmiastowe przetwórstwo owoców i niszczenia odpadów (np. przez spalanie), jednak jest to trudne do kontrolowania w praktyce. Wymienione powyżej sposoby panel ds. środków fitosanitarnych uznał jednak za niewystarczające by zagwarantować przepływ przesyłek całkowicie wolnych od szkodnika.

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze
(Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

X

średnie

niskie

Poziom niepewności oceny
(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

średnia

X

niska

Inne rekomendacje:

 

Plik PDF do pobrania


 

Liriomyza huidobrensis

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla
Liriomyza huidobrensis Blanchard, 1926

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia:  Obszarem zagrożenia są uprawy szklarniowe roślin ozdobnych, ogórka, sałaty oraz uprawy polowe ziemniaka, buraka cukrowego, warzyw i roślin ozdobnych.

Główne wnioski

Na tempo rozprzestrzeniania organizmów wpływa przede wszystkim tempo w jakim populacja się powiększa oraz możliwości dyspersyjne gatunku. Liriomyza huidobrensis jest polifagiem, a jej żywiciele są powszechnie uprawiani na obszarze PRA. Miniarka stwarza zagrożenie przede wszystkim dla upraw szklarniowych roślin ozdobnych w Polsce, a także ogórka i sałaty. W krajach pochodzenia oraz niektórych regionach obszaru śródziemnomorskiego jest szkodnikiem upraw polowych – ziemniaka, buraka cukrowego, warzyw i roślin ozdobnych. W regionie środkowo-wschodniej Europy, w warunkach mniej korzystnych dla jej rozwoju, notowana jest w rozproszeniu. Jednak mając na uwadze biologię gatunku oraz scenariusze klimatyczne na obszarze PRA wydaje się mało prawdopodobne przeżycie przez agrofaga zimy poza uprawami chronionymi. Niemniej wielu ekspertów twierdzi, że warunkach zewnętrznych prawdopodobieństwo to w wzrasta wraz ze skracaniem i łagodnieniem okresów zimowych, a takie zjawisko obserwowane jest na terenie PRA od kilku sezonów. 

Prawidłowa identyfikacja i skuteczny monitoring mają kluczowe znaczenie dla ograniczenia przemieszczania szkodnika. Skuteczną metodą są żółte tablice lepowe umieszczane na wysokości roślin, w miejscu produkcji, pakowalniach czy przechowalniach. Trudnością jest sposób odróżniania L. huidobrensis od innych gatunków z rodzaju, szczególnie w przypadku larw i poczwarek. Dodatkowo wykrycie agrofaga w przesyłkach (opakowaniach) w wyniku wizualnej inspekcji partii towaru przeznaczonej do wysyłki lub monitoringu jest trudne z uwagi na możliwość występowania owada na daną chwilę w różnych stadiach życiowych (w szczególności trudno wykryć jaja).

Prawdopodobieństwo przeniknięcia bez podjęcia środków fitosanitarnych jest wysokie, głównie ze względu na import roślin ozdobnych, sadzonek i warzyw z krajów, w których agrofag występuje. Z tego powodu grupa robocza zaleca wykazywanie L. huidobrensis jako kontrolowanego szkodnika niekwarantannowego. Zastosowanie stref ochronnych w stosunku do obszarów, w których nie ma jeszcze tego gatunku zapobiegnie jego dalszemu rozprzestrzenianiu się. Dodatkowo zaktualizowane powinny zostać regulacje dotyczące roślin żywicielskich, w celu uwzględnienia dodatkowych towarów potencjalnie podatnych na zasiedlanie przez L. huidobrensis. Możliwą opcją zwalczania wydaje się zastosowanie środków owadobójczych po stwierdzeniu obecności szkodnika.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie X

 

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia

 

Niska X

 

Inne rekomendacje:

Plik PDF do pobrania


 

Longidorus diadecturus

 

Podsumowanie1 Ekspresowej Oceny Zagrożenia Agrofagiem dla

Longidorus diadecturus Eveleigh i Allen, 1982

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Sady brzoskwiniowe – większość usytuowana w południowej i zachodniej Polsce. Być może również inne rośliny (np. borówki, choć ze względu na brak danych jest to tylko przypuszczenie).

Główne wnioski: Longidorus diadecturus Eveleigh i Allen, 1982 jest szkodnikiem brzoskwini, a ponadto wektorem wirusa mozaikowatej rozetkowatości brzoskwini (PRMV). Można też przyjąć, że podobnie jak pozostałe gatunki
z tego rodzaju jest polifagiem, zdolnym do pasożytowania na innych gatunkach roślin uprawnych, choć brak na ten temat danych literaturowych. L. diadecturus występuje w USA i Kanadzie, prawdopodobne jest więc, że jest zdolny do rozwijania się w warunkach klimatycznych Polski. Jednocześnie prawdopodobieństwo jego przeniesienia do kraju należy uznać za niskie, ze względu na fakt, że do przeniesienia jaj bądź osobników może dojść tylko z glebą lub substratem w którym uprawiane są importowane do Polski rośliny. Niemniej, należy podkreślić duże braki w danych literaturowych dotyczących tego gatunku.

Prawdopodobieństwo wniknięcia: niskie

Prawdopodobieństwo zasiedlenia: średnie

Prawdopodobieństwo rozprzestrzenienia: średnie

Potencjalny wpływ bez podjęcia środków fitosanitarnych: średni

Brak wystarczających danych do pełnej oceny potencjalnego zagrożenia

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze

(Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

średnie

[x]

niskie

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

[x]

średnia

niska

Inne rekomendacje:

- Regularne kontrole na obecność L. diadecturus na terenie Polski

- Eksperymentalne ustalenie zdolności szkodnika do rozwoju w warunkach klimatycznych Polski i na występujących tu roślinach żywicielskich

1 Podsumowanie powinno być wykonane po analizie ryzyka

Plik PDF do pobrania


 

Macrophomina phaseolina

Podsumowanie1 Ekspresowej Oceny Zagrożenia Agrofagiem dla

Macrophomina phaseolina

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju

Główne wnioski:

Macrophomina phaseolina jest patogenem porażającym wiele gatunków roślin uprawnych i dziko rosnących. Grzyb preferuje ciepłe i suche warunki pogodowe, dlatego najbardziej zagrożone są uprawy
w krajach o suchym i gorącym klimacie. W Polsce występowanie M. phaseolina nie zostało dotychczas potwierdzone. Nie można jednak wykluczyć, że patogen ten jest obecny na terenie kraju, ale ze względu na niewielką szkodliwość lub niską wykrywalność nadal nie został opisany. W Polsce M. phaseolina największe zagrożenie może stwarzać dla upraw kukurydzy, tytoniu oraz roślin motylkowatych. Ze względu na duże wymagania cieplne jego występowanie będzie skorelowane z warunkami pogodowymi
w poszczególnych latach oraz dostępnością inokulum. Wiele z gatunków preferowanych przez patogena nie zimuje w Polsce, a zimowaniu inokulum patogenu nie sprzyjają zarówno zimno jak i wilgoć, co jest pozytywnym czynnikiem ograniczającym występowanie tego patogenu.

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze (Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

średnie

X

niskie

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

średni

X

niska

Inne rekomendacje:

  • Monitoring stanu upraw roślin żywicielskich o dużym znaczeniu ekonomicznym: kukurydzy, tytoniu roślin motylkowatych. Dokładna analiza objawów chorobowych wskazujących na porażenie przez
    M. phaseolina.

 

Plik PDF do pobrania


 

Massicus raddei

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Massicus raddei Kusama, 1973

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: za obszar zagrożony należy przyjąć cały teren PRA, łącznie z terenami zurbanizowanymi, zadrzewieniami śródpolnymi i innymi, gdzie rosną dęby.

Główne wnioski

Ogólna ocena ryzyka (na podstawie Punktu 16)

Środki fitosanitarne: wskazać czy powinny zostać podjęte natychmiastowe procedury wobec szkodnika na obszarze PRA. Podsumować odpowiedź na podstawie Punktu 17.

 

Massicus raddei jest poważnym szkodnikiem lokalnych gatunków dębów w Chinach i powoduje tam istotne szkody ekonomiczne. Na obszarze PRA występują pospolicie dwa rodzime gatunki dębów o dużym znaczeniu lasotwórczym: dąb szypułkowy (Q. robur) i dąb bezszypułkowy (Q. petrea). M. raddei, w przypadku pojawienia się na terenie PRA, może potencjalnie stać się dla nich zagrożeniem.

 

Wpływ Massicus raddei na obszarze PRA zależy od tego, czy lokalne gatunki dębów okażą się atrakcyjne do jego rozrodu. Gdy tak się stanie, wówczas może on znacząco negatywnie wpływać na ekosystemy leśne oraz związane z nimi dziedziny gospodarki i czynniki kulturowe. Obecnie jednak M. raddei, podawany jest jako szkodnik o mniejszym zaznaczeniu dla gatunków rodzaju Quercus występujących na obszarze PRA, jednak na nowo objętym obszarze trudno przewidzieć jego wpływ. Przypuszczalnie klimat w Polsce również będzie odpowiedni dla tego rozwoju tego chrząszcza.

 

W przypadku zawleczenia M. raddei na obszar PRA należy w pierwszej kolejności należy opracować odpowiednie metody wyszukiwania zasiedlonych drzew i utylizować je wraz z obecnymi w nich stadiami rozwojowymi owada. Z uwagi na duże rozmiary ciała M. raddei i co za tym idzie znaczną wielkość żerowisk, jak i długi okres rozwojowy (pozwalający na wykrycie), zwalczanie w środowisku naturalnym może przynieść pozytywne efekty. Do odłowu chrząszczy można wykorzystać pułapki świetlne, których skuteczność została potwierdzona.

 

Uwagi: Jeśli ocena wskazuje na brak konieczności podejmowania środków fitosanitarnych na obszarze PRA, jednak istnieją przesłanki, że wysokie ryzyko może dotyczyć pozostałych krajów EPPO należy to nadmienić.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie X

 

Średnie

 

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka X

 

Średnia

 

Niska

 

Inne rekomendacje:

Plik PDF do pobrania


 

Meloidogyne chitwoodi

Podsumowanie1 Ekspresowej Analizy Ryzyka Zagrożenia Agrofagiem dla

Meloidogyne chitwoodi Golden, O’Bannon, Santo et Finley, 1980

Obszar PRA: Polska

Opis obszaru zagrożenia:

Wprowadzony na terytorium Polski M. chitwoodi może zasiedlić potencjalnie obszar całego kraju. Na obszarze PRA występuje wiele gatunków roślin wyższych będących roślinami żywicielskimi nicienia, na których gatunek ten rozwija się i rozmnaża. W oparciu o dane o warunkach klimatyczno-glebowych Polski można przypuszczać, że szkodliwe działanie guzaka będzie możliwe do zaobserwowania w rejonie południowego zachodu Polski. W regionie tym można oczekiwać strat (spadku jakości i wartości plonu) w uprawie odmian ziemniaka i marchwi o długim okresie wegetacji. Na pozostałym obszarze przewidywany wpływ nicienia można określić jako nieszkodliwy.

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze (Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

średnie

x

niskie

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

średnia

x

niska

Inne rekomendacje:

 

Plik PDF do pobrania


 

Meloidogyne ethiopica

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Meloidogyne ethiopica Whitehead, 1968

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia:

Analiza klimatu występującego w Polsce wskazuje, że istnieje prawdopodobieństwo zasiedlenia M. ethiopica zarówno na korzeniach roślin w warunkach polowych, jaki i upraw utrzymywanych w szklarniach i tunelach, prowadzonych w naturalnym podłożu glebowym.

Główne wnioski

M. ethiopica może zostać wprowadzony na terytorium RP w tkankach roślin i odpadach roślinnych, z podłożem oraz celowo, z przeznaczeniem do wykorzystania w pracy naukowej. Nicień może potencjalnie zasiedlić obszar całego kraju. Trudno wiarygodnie ocenić, czy wystąpienie go może powodować straty w uprawach roślin w gruncie. Istnieje prawdopodobieństwo obserwowania szkód wywołanych przez M. ethiopica w uprawach roślin pod osłonami, prowadzonych w naturalnym podłożu glebowym. Nieznana jest jednak wrażliwość wykorzystywanych odmian.

W celu zminimalizowania prawdopodobieństwa wprowadzenia nicienia oraz jego rozprzestrzenienia na obszarze Polski należy:

  • Kontrolować przesyłki pod kątem obecności nicienia;
  • Wykorzystywać wyłącznie materiał rozmnożeniowy wolny od nicienia;
  • W przypadku stwierdzenia wystąpienia nicienia w otwartym gruncie należy podjąć działania uniemożliwiające jego rozprzestrzenienie się: unikanie przenoszenia nicienia w glebie przylegającej do narzędzi i maszyn rolniczych wykorzystywanych w pracach polowych; zaniechanie rozprzestrzenienia nicienia w materiale roślinnym tj. porażonymi bulwami lub korzeniami roślin;
  • Zastosowanie środków ochrony chemicznej dopuszczonych do zwalczania nicieni pasożytów roślin w określonych uprawach.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie

X

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

X

Średnia

 

Niska

 

Inne rekomendacje:

Plik PDF do pobrania


 

Meloidogyne fallax

Podsumowanie1 Ekspresowej Analizy Ryzyka Zagrożenia Agrofagiem dla

Meloidogyne fallax Karssen, 1996

Obszar PRA: Polska

Opis obszaru zagrożenia:

Mimo, iż M. fallax jest pasożytem wielu gatunków roślin jedno- i dwuliściennych, na obszarze potencjalnego zasiedlenia gatunek ten może mieć duże znaczenie w uprawie marchwi, ziemniaka i skorzonery. Prawdopodobieństwo zaobserwowania szkód wzrasta na obszarze upraw na glebach piaszczystych (>65% piasku).

Główne wnioski:

Wprowadzony na terytorium Polski M. fallax może zasiedlić potencjalnie obszar całego kraju. Na terytorium kraju występuje wiele gatunków roślin wyższych, na których gatunek ten rozwija się i rozmnaża. W oparciu o dostępne w literaturze dane dotyczące wpływu M. fallax na rośliny uprawne, należy przypuszczać, że gatunek ten może stanowić zagrożenie w uprawach marchwi, ziemniaka czy skorzonery. Istnieje również prawdopodobieństwo negatywnego wpływu M. fallax na uprawy pod osłonami.

Środki fitosanitarne

  1. Kontrola przesyłek pod kątem obecności nicienia;
  2. Wykorzystywanie materiału rozmnożeniowego wolnego od nicienia;
  3. W przypadku stwierdzenia wystąpienia nicienia w otwartym gruncie należy podjąć działania uniemożliwiające jego rozprzestrzenienie się: unikanie przenoszenia nicienia w glebie przylegającej do narzędzi i maszyn rolniczych wykorzystywanych w pracach polowych; zaniechanie rozprzestrzenienia nicienia w materiale roślinnym tj. porażonymi bulwami lub korzeniami roślin.

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze (Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

średnie

x

niskie

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

średnia

niska

x

Inne rekomendacje:

 

Plik PDF do pobrania


 

Meloidogyne luci

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Meloidogyne luci

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Istnieje prawdopodobieństwo zasiedlenia M. luci zarówno na korzeniach roślin w warunkach polowych, jak i upraw utrzymywanych w szklarniach oraz tunelach, prowadzonych w naturalnym podłożu glebowym na całym obszarze PRA (można podejrzewać, że  najbardziej zagrożonymi uprawami będą pomidor oraz ziemniak, fasola i ogórek).

Główne wnioski

M.luci może zostać wprowadzony na terytorium RP z podłożem, w tkankach roślin i odpadach roślinnych.Nicień może zasiedlić obszar kraju w regionach, w których temperatura gleby poniżej zera nie zahamuje procesów życiowych nicienia. Trudno wiarygodnie ocenić, czy wystąpienie nicienia może powodować straty w uprawach roślin w gruncie.

W celu zminimalizowania prawdopodobieństwa wprowadzenia nicienia oraz jego rozprzestrzenienia na obszarze Polski należy:

§  Kontrolować przesyłki pod kątem obecności nicienia, co ­ zapobiega wprowadzeniu organizmu na obszar PRA;

§  Wykorzystywać wyłącznie materiał rozmnożeniowy wolny od nicienia, w celu ­ uniemożliwienia wprowadzenia organizmu na obszar PRA;

§  W przypadku stwierdzenia wystąpienia nicienia w otwartym gruncie podjąć działania uniemożliwiające jego dalsze rozprzestrzenienie. W tym celu należy unikać przenoszenia agrofaga w glebie przylegającej do narzędzi oraz maszyn rolniczych wykorzystywanych w pracach polowych. Zaleca się również unikania rozprzestrzenienia nicienia w materiale roślinnym tj. z korzeniami roślin;

  • Zastosować środki ochrony chemicznej dopuszczone do zwalczania nicieni pasożytów roślin w określonych uprawach;
  • W przypadku stwierdzenia wystąpienia nicienia w uprawach pod osłonami należy przeprowadzić fumigację podłoża stosując preparaty chemiczne zawierające np. dazomet czy metam sodowy.

Dane dostępne w literaturze odnośnie ograniczania biologii nicienia:

  • Zastosować produkt Volaton G w dawce 1 kg/100m2, (Strajnar i Širca 2011a);
  • Uprawiać pomidory odmiany Venezia posiadające gen Mi (Strajnar i Širca 2011a);
  • Uprawiać rośliny, które nie są żywicielami nicienia: truskawkę (Strajnar i wsp., 2009). 

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie

X

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

X

Średnia

 

Niska

 

Inne rekomendacje:


 

Neodiprion abietis

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Neodiprion abietis Harris, 1841

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: obszarem zagrożenia są tereny leśne, parki oraz nasadzenia w ogrodach i przestrzeni miejskiej

Główne wnioski

W Ameryce Północnej, przede wszystkim w Kanadzie, Neodiprion abietis uważany jest za głównego szkodnika leśnego. Stadium szkodliwym tej błonkówki z rodziny borecznikowatych (Diprionidae) są larwy. Powodują one defoliację rośliny żywicielskiej, głównie jodły balsamicznej, a także innych gatunków występujących w lasach na obecnym obszarze zasięgu. Najczęściej zjadają starsze, 1 i 2-letnie igły, rzadziej żerują na nowych, młodych przyrostach. Masowe żerowanie larw prowadzi do znacznego przerzedzenia igieł i zmniejszenia wigoru rośliny, a w skrajnych przypadkach zamieranie całych, zwłaszcza młodszych drzew.

Główną drogą przenikania szkodnika są gałęzie roślin iglastych (przypadkowo możliwa także z gałęziami roślin nieżywicielskich – w 2016 r. w Holandii wykryto poczwarkę na ciętych gałęziach golterii importowanych ze Stanów Zjednoczonych), a także rośliny przeznaczone do sadzenia (np. ozdobne ogrodowe), cięte drzewa (np. świąteczne „choinki”) lub droga naturalna przez uskrzydlone osobniki dorosłe. Prawdopodobieństwo wejścia na obszar PRA ocenia się jako wysokie z uwagi na wielkość eksportu towarów stanowiących potencjalne źródło szkodnika (głównie w postaci jaj i poczwarek).

Z uwagi na to, że obecnym, naturalnym obszarem występowania szkodnika jest rejon Ameryki Północnej (głównie Kanady), czyli w dużej części o klimacie zbliżonym do panującego na obszarze PRA, potencjalnie zagrożony jest cały obszar naszego kraju. Brakuje danych na temat potencjalnych możliwości rozszerzenia roślin żywicielskich przez N. abietis o gatunki powszechnie występujące na obszarze PRA. Nie można jednak wykluczyć, że po wprowadzeniu na teren Polski owady przystosują się do zasiedlania nowych, blisko spokrewnionych żywicieli. Dlatego prawdopodobieństwo zadomowienia szkodnika w warunkach zewnętrznych ocenia się jako średnie.

Na chwilę obecną podstawowym środkiem fitosanitarnym jest szczegółowa kontrola na etapie produkcji, pakowania, transportu oraz po wejściu przesyłek. Produkcja powinna odbywać się w miejscu wolnym od szkodnika, a w jej czasie i na dalszych etapach należy zachować środki sanitarne, przede wszystkim usuwać resztki roślinne po wcześniejszej uprawie oraz w miejscu pakowania. Po stwierdzeniu obecności szkodnika skutecznym działaniem wydaje się być zniszczenie całej partii towaru.

Brakuje informacji na temat stosowania i skuteczności systemicznych środków owadobójczych. Aktualnie w celu kontroli szkodnika prowadzone są badania nad możliwością biologicznego zwalczania larw N. abietis z użyciem nukleopochodnego wirusa –NeabNPV.

Ze względu na brak badań i opracowań z zakresu biologii i potencjalnej szkodliwości N. abietis na obszarze PRA wskazane są dalsze prace mające na celu określenie możliwości rozwojowych szkodnika oraz metod zapobiegania i zwalczania.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie X

 

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia

 

Niska X

 

Inne rekomendacje:

Plik PDF do pobrania


 

Phyllosticta solitaria

Podsumowanie1 Ekspresowej Oceny Zagrożenia Agrofagiem dla

Phyllosticta solitaria

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju

Główne wnioski:

Phyllosticta solitaria jest patogenem występującym na uprawianych w sadach i dziko rosnących jabłoniach oraz gruszach a także głogach. P. solitaria jest sprawcą plamistości jabłek, która pogarsza jakość owoców. Gatunek ten występuje na terenie Ameryki Północnej. Dotychczas poza odosobnionym wystąpieniem patogenu w Danii w połowie XX wieku nie stwierdzono występowania P. solitaria na terenie Europy. Znaczenie choroby w Ameryce Północnej w ostatnich latach zmalało i występuje tam rzadko. Warunki kliamtyczne sprzyjające rozwojowi patogenu: wysokie temperatury optymalne oraz wysoka wilgotność, sprawia, że panujące warunki pogodowe w Polsce nie sprzyjają jego rozwojowi. Pomimo tego grzyb ten stanowi pewne zagrożenie dla sadów jabłoniowych, ponieważ nie występuje na terenie kraju żaden zbliżony patogen zajmujący tą samą niszę ekologiczną.

Gdyby zaistniały radykalne zmiany klimatyczne w Polsce, patogen ten mógłby stanowić zagrożenie dla uprawnych jabłoni oraz gruszy.

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze(Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

średnie

niskie

X

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

średnia

X

niska

Inne rekomendacje:

Monitoring stanu upraw roślin żywicielskich o dużym znaczeniu ekonomicznym: jabłonie i grusze. Monitoring roślin z rodzaju Malus i Pyrus oraz Crataegus przeznaczonych do nasadzeń.

 

Plik PDF do pobrania


 

Phytophthora chrysanthemi

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Phytophthora chrysanthemi

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: cały kraj

Główne wnioski:

P. chrysanthemi jest patogenem porażającym rośliny z rodzaju Chrysanthemum sp. Od pierwszego wykrycia, w 1998 roku, (Naher i wsp. 2011) do roku 2017, obecność P. chrysanthemi stwierdzono w kilku lokalizacjach na obszarze 4 krajów (Tomiċ i  Iviċ 2015, Götz i wsp. 2017).

Patogen pojawił się w Niemczech, które obok Holandii są liderem w produkcji materiału roślinnego do dalszej uprawy i eksportu. Prawdopodobieństwo przeniknięcia na obszar Polski bez podjęcia środków fitosanitarnych jest zatem wysokie. Szczególnie zagrożone są uprawy szklarniowe, w których panuje podwyższona temperatura, odpowiadająca optymalnej dla rozwoju tego gatunku.

Prawdopodobieństwo wystąpienia szkód w uprawach polowych jest niskie. Jednak zmiany klimatyczne mogą ułatwiać zasiedlenie P. chrysanthemi na obszarze PRA.

Patogen może być mylony z innymi gatunkami rodzaju Phytophthora, które porażają chryzantemy i dają podobne symptomy chorobowe.

Prawdopodobieństwo wniknięcia: średnie

Prawdopodobieństwo zasiedlenia: wysokie w uprawach pod osłonami

Prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania: niskie, jednak na skutek zmian klimatycznych patogen może pojawić się w uprawach polowych i ogrodach, wówczas jego rozprzestrzenianie wzrośnie

Podstawowym środkiem fitosanitarnym jest kontrola materiału roślinnego z obszarów, gdzie patogen występuje.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie X

 

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia X

 

Niska

 

Inne rekomendacje:

Brak


 

Puccinia pittieriana

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspress PRA) Puccinia pittieriana Hennings

 

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: cały kraj

Puccinia pittieriana jest mikrocyklicznym grzybem występującym na roślinach ziemniaka (Solanum tuberosum), pomidora (Solanum lycopersicum) oraz dzikich gatunkach z rodzaju Solanum w Ameryce Południowej i Środkowej. Jako organizm kwarantannowy został umieszczony na liście EPPO A1 dla Europy (EPPO 1988) i w Załączniku 2, Części A, Sekcji 1 Dyrektywy Rady 2000/29/EC. Może porażać roślin z rodziny psiankowatych w chłodnych, wilgotnych regionach strefy umiarkowanej i tropikalnej. Ponieważ basidiospory są krótkotrwałe i nie produkowane w dużych ilościach, grzyb nie jest rozprzestrzeniany daleko przez naturalne czynniki, takie jak wiatr.

Obecność patogenu stwierdzono także w Boliwii, Brazylii, Kolumbii, Ekwadorze, Meksyku, Peru, Paragwaju i Wenezueli (IMI 1994). Brak doniesień literaturowych o wykryciu grzyba w uprawach pomidora i ziemniaka na obszarze PRA

Prawdopodobieństwo wniknięcia: niskie (jednak w przypadku wniknięcia patogenu, ma on odpowiednie rośliny żywicielskie do zasiedlenia i możliwość rozprzestrzenienia w kraju).

Prawdopodobieństwo zasiedlenia: niskie, ze względu na konieczność zawleczenia porażonych roślin lub ich fragmentów na obszar PRA oraz znikome możliwości przeniesienia teliospor i bazidiospor z Ameryki Południowej do Polski.

Prawdopodobieństwo rozprzestrzenienia: niskie, ze względu na kontrole fitosanitarne oraz stosowane procedury importowania materiału roślinnego (rozmnożeniowego, hodowlanego, naukowego) zapobiegające rozprzestrzenianiu agrofaga na duże odległości.

Potencjalny wpływ bez podjęcia środków fitosanitarnych: niski, ze względu na wyżej opisane czynniki niezbędne do zapoczątkowania infekcji.

Największe ryzyko wejścia i rozprzestrzeniania się patogenu na obszarze PRA związane jest z zawleczeniem fragmentów porażonych roślin lub ziemi pochodzącej z upraw roślin żywicielskich, na których stwierdzono jego obecność. Narzędziem regulującym wejście agrofaga może być kontrola materiału roślinnego (szczególnie rodzaju Solanum) importowanego z krajów jego występowania. Porażony materiał powinien być zniszczony najlepiej poprzez spalenie, pozostawiony stanowi ważne źródło inokulum.

Skuteczną ochronę uzyskuje się, stosując fungicydy kontaktowe oraz układowe (French i wsp. 1972, Quijano 1988, Velastegui 1991), należące m.in. do triazoli.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie

 

Niskie X

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia X

 

Niska

 

Inne rekomendacje:

Plik PDF do pobrania


 

Radopholus similis

Podsumowanie1 Ekspresowej Oceny Zagrożenia Agrofagiem dla

Radopholus similis (Cobb, 1893) Thorne, 1949

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia:

Radopholus similis jest gatunkiem tropikalnej i subtropikalnej strefy klimatycznej, gdzie występuje
w warunkach naturalnych. Ponieważ klimatyczne warunki w Polsce różnią się bardzo od tych charakteryzujących obszar naturalnego występowania nicienia, nie będzie on stanowił zagrożenia dla upraw polowych. Gatunek ten nie przeżywa prawdopodobnie poniżej temperatury 0oC. Zagrożone natomiast pozostają uprawy prowadzone w glebie w ogrzewanych szklarniach. Nicień może również stanowić problem dla doniczkowych roślin ozdobnych w mieszkaniach, gdzie utrzymywane będą warunki odpowiednie dla jego rozwoju.

Główne wnioski:

Ponieważ warunki klimatyczne Polski różnią się zasadniczo od tych panujących na obszarze naturalnego występowania R. similis nie stanowi zagrożenia dla upraw prowadzonych w otwartym gruncie. Wprowadzony na terytorium Polski R. similis może zagrażać uprawom utrzymywanym w ogrzewanych obiektach szklarniowych, w glebie.

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze (Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

średnie

 

niskie

X

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

 

średnia

niska

X

Inne rekomendacje:

 

Plik PDF do pobrania


 

Rhagoletis completa

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Rhagoletis completa

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Cały obszar PRA, szczególnie południowa i południowo-wschodnia część Polski.

Główne wnioski

Rhagoletis completa to niewielka muchówka pochodząca ze Ameryki Północnej, która została zawleczona do Europy pod koniec ubiegłego wieku. Zarówno na obszarze naturalnego występowania jak i nowo zasiedlonym jest oligofagiem uszkadzającym zielone, mięsiste okrywy nasienne orzechów z rodzaju Juglans. Szkodnik ten powoduje znaczne straty na obszarze naturalnego występowania sięgające 80% produkcji orzechów. Na obszarze PRA pospolicie występuje roślina żywicielska gatunku – orzech włoski, jednak głównie w uprawie amatorskiej. Klimat prawdopodobnie nie będzie czynnikiem limitującym występowanie, rozmnażanie i zimowanie szkodnika. R. completa, w przypadku zawleczenia na obszar PRA może stać się istotnym szkodnikiem orzecha włoskiego.

Po analizie aktualnego zasięgu występowania szkodnika, jego wymagań klimatycznych i ekologicznych można przypuszczać, że Rhagoletis completa najprawdopodobniej pojawi się na obszarze PRA w ciągu kolejnych dekad.

W przypadku pojawienia się szkodnika na obszarze PRA należy podjąć działania zmierzające do jego zwalczenia, aby jak najbardziej odwlec w czasie ekspansję tego gatunku. Wykorzystać w tym celu można metody mechaniczne oraz chemiczne opisane w literaturze. Po zasiedleniu większości obszaru PRA, zwalczanie szkodnika należy dostosować do nasilenia jego występowania oraz lokalizacji (sady towarowe lub ogrody przydomowe). W przypadku sadów towarowych należy opracować odpowiedni program ochrony orzecha włoskiego przed R. completa, obejmujący m.in. monitoring, prognozę pojawu oraz zalecane metody niechemiczne oraz chemiczne ochrony. W ogrodach przydomowych należy zalecić stosowanie wybranych elementów z programu ochrony opracowanego dla sadów, ze szczególnym naciskiem na wykorzystanie metod niechemicznych.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie

X

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia

 

Niska

X

Inne rekomendacje:

Potwierdzenia wymaga możliwość zasiedlania owoców brzoskwiń i moreli przez szkodnika.


 

Rhagoletis pomonella

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla
Rhagoletis pomonella

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: większość terytorium kraju z wyjątkiem wyżej położonych obszarów górskich.

Główne wnioski: R. pomonella to muchówka występująca na terenie Ameryki Północnej, gdzie jest jednym ze szkodników jabłoni. Larwy żerują w miąższu owoców, ponadto na powierzchni często widoczne są przebarwienia wokół nakłuć zrobionych przez samice, w trakcie składania jaj. Agrofag powoduje straty ilościowe i jakościowe plonów.

R. pomonella na terenie Polski miałby dostęp do wielu gatunków roślin żywicielskich (m.in. jabłonie, grusze, morele, śliwy, wiśnie), ponadto warunki ekoklimatyczne, zbliżone do tych panujących w jego naturalnym zasięgu, mogą ułatwić zasiedlenie i rozprzestrzenianie.

Istnieje wysokie ryzyko, że szkody w sadach na terenie PRA mogą być zbliżone do tych na jego natywnym obszarze. R. pomonella może znacząco podnieść koszty produkcji, zmniejszyć ilość plonów, czy spowodować ewentualne ograniczenia eksportowe.

Owad może być zawleczony wraz z towarami (owoce, rośliny do sadzenia z glebą), z miejsc występowania gatunku, dlatego szczególnie istotne są kontrole sanitarne sprowadzanego materiału roślinnego.

W przypadku pojawienia się gatunku na obszarze PRA należy użyć dostępnych metod jego eradykacji (głównie zabiegi insektycydowe) oraz monitorować zagrożone obszary (lustracje roślin żywicielskich oraz użycie pułapek do odłowu i monitoringu szkodnika).

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa                  Wysokie X             Średnie                           Niskie        
wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia
oraz wpływu w tekście dokumentu)     

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18.                                  Wysoka                    Średnia X         Niska
Indywidualne rangi niepewności dla
prawdopodobieństwa wejścia,
zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz
wpływu w tekście)                        

Inne rekomendacje: ze względu na wysokie ryzyko wejścia agrofaga zaleca się regularne prowadzenie monitoringu.

 

Plik PDF do pobrania


 

Scirrhia acicola

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Scirrhia acicola (Dearness) Siggers

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Zagrożone są obszary, na których naturalnie występują gatunki z rodzaju Pinus.

Główne wnioski

Mycosphaerella dearnessii (Scirrhia acicola), powodujący brązową plamistość igieł sosny (EPPO/CABI 1997), znany głównie z Ameryki Północnej został również stwierdzony w Europie (Pehl 1995). Patogen wykryto lokalnie zarówno na terenach zurbanizowanych, jak i leśnych. W centralnej części Starego Kontynentu występuje w miejscach lesistych na Pinus mugo uncinata, typowym gatunku dla obszarów bagiennych. Do innych gospodarzy należą P. sylvestris, P. nigra Pmugo. Chociaż agrofag zadomowił się dotychczas tylko w kilku lokalizacjach i zazwyczaj rozprzestrzenia się powoli to obecnie stosowane środki zwalczające nie są w pełni skuteczne. W Polsce incydentalnie odnotowano występowanie patogenu, jednakże stopień porażenia gatunków będących gospodarzami jest niewielki (Pusz i wsp. 2013).

Potencjalnie wszystkie gatunki z rodzaju Pinus są gospodarzami. Najważniejsze znaczenie w obszarze PRA mają: P. strobus, P. sylvestris, P. nigra. Niektóre, takie jak P. banksiana, okazały się wysoce odporne (Skilling & Nicholls, 1974).

Prawdopodobieństwo wniknięcia: niskie/średnie (jednak w przypadku wniknięcia patogenu, ma on odpowiednie rośliny żywicielskie do zasiedlenia i możliwość rozprzestrzenienia w kraju).

Prawdopodobieństwo zasiedlenia: niskie/średnie ze względu na incydentalne występowanie Sccirchia acicola na obszarze PRA.

Prawdopodobieństwo rozprzestrzenienia: niskie ze względu na ilość odnotowań występowania na przełomie ostatnich lat i brak epidemicznych wystąpień w tym czasie.

Potencjalny wpływ bez podjęcia środków fitosanitarnych: niski ze względu na wyżej opisane czynniki.

W uprawie sosny zwyczajnej odmiany długoigłowe są dość odporne na infekcje i powinny być preferowanym gatunkiem na plantacjach choinek bożonarodzeniowych. Uprawa takich odmian pozwala na ograniczenie strat związanych z wystąpieniem patogenu (Phelps i in., 1978).

Chemiczna ochrona w postaci licznych oprysków fungicydami bazującymi na cieczy Bordeaux, chlorotalonilu, benomylu i wodorotlenku miedzi w szkółkach, sadach nasiennych i plantacjach sosen liściastej i zwyczajnej. Sadzonki powinny być spryskiwane w odstępach 10-30 dni w zależności od ilości opadów, od początku wiosny do późnego lata.

Chociaż patogen był incydentalnie notowany na obszarze PRA brak aktualnych doniesień dotyczących wystąpień ocenianym obszarze, z czym wiąże się niepewność.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie

 

Niskie X

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia X

 

Niska

 

Inne rekomendacje:

Plik PDF do pobrania


 

Sirococcus tsugae

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Sirococcus tsugae

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: miejsca uprawy roślin z rodzaju Cedrus i Tsuga

Główne wnioski

Gatunek Sirococcus tsugae występuje w Ameryce Północnej (natywnie) i Europie (Niemcy, Wielka Brytania) na drzewach iglastych z rodzajów Cedrus i Tsuga. Naturalnie na krótkie dystanse patogen rozprzestrzenia się za pomocą zarodników konidialnych przez rozbryzgi deszczu, na dalsze prawdopodobnie przez silne podmuchy wiatru oraz poprzez przemieszczanie porażonych roślin. Nie ma informacji wskazujących na możliwość przenoszenia patogenu z nasionami. Konidia powstają na martwych, zainfekowanych w poprzednim sezonie igłach, łodygach lub stożkach wzrostu. Do porażenia najczęściej dochodzi wiosną i wczesnym latem, gdyż młode pędy roślin są najbardziej podatne. Jest to szczególnie niebezpieczne w szkółkach i plantacjach. S. tsugae może atakować także dorosłe drzewa. Warunki klimatyczne występujące w Polsce umożliwiają zadomowienie patogenu (cieplejsze rejony kraju umożliwiające uprawę cedrów i choiny), wskazuje na to także jego obecność w Niemczech. Ze względu na niewielką skalę uprawy roślin z rodzaju Cedrus i Tsuga patogen może powodować straty w szkółkach produkujących materiał do nasadzeń lub porażać drzewa rosnące w parkach i ogrodach.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie

 

Niskie

X

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia

 

Niska

X

Inne rekomendacje:


 

Stegophora ulmea

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Stegophora ulmea

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju

Główne wnioski

Stegophora ulmea jest jednym z najważniejszych patogenów wiązów (Ulmus spp.). Największe straty może powodować w ich szkółkach oraz obszarach o znacznym zagęszczeniu tego gatunku. W Polsce występują: wiąz górski (U. glabra), wiąz pospolity (U. minor) i wiąz szypułkowy (U. laevis) wrażliwe na porażenie S. ulmea. Istnieje więc ryzyko rozprzestrzenienia się patogenu w kraju, tym bardziej że warunki klimatyczne mogą sprzyjać rozwojowi agrofaga. Ze względu na marginalne znaczenie importu wiązów (w tym bonsai) patogen ma ograniczone drogi wniknięcia. Poddanie ścisłej kontroli roślin przywożonych z miejsc występowania choroby znacznie redukuje możliwość jego zasiedlenia. W przypadku pojawienia się charakterystycznych objawów chorobowych w szkółkach produkujących wiązy lub bonsai konieczne jest przeprowadzenia oprysków fungicydowych albo zniszczenie porażonych roślin. W sytuacji przedostania się patogenu do środowiska naturalnego kontrola jego występowania jest praktycznie niemożliwa.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie

 

Niskie X

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia

 

Niska X

 

Inne rekomendacje:brak


 

Thekopsora minima

Podsumowanie1 Ekspresowej Oceny Zagrożenia Agrofagiem dla

Thekopsora minima P.Syd. i Syd. 1915

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju – w szczególności rejony uprawy borówki w województwie zachodnio-pomorskim, lubelskim oraz wielkopolskim.

Główne wnioski:

Grzyb występuje w Ameryce Północnej i Japonii. W UE został prawdopodobnie odkryty po raz pierwszy
w 2002 roku w południowo-wschodniej Hiszpanii, jednakże został mylnie sklasyfikowany jako Pucciniastrum vaccinii (Naohidemyces vaccini). W roku 2015 potwierdzono występowanie ww. gatunku na terenie Niemiec (JKI 2015). Do dziś nie jest włączony na listę RL 2000/29/EG ani na listy EPPO.

Sprawca poraża gatunki z rodzaju Gaylussacia, Lyonia, Rhododendron (np. R. ponticum), Tsuga
(T. canadensis, T. diversifolia), Vaccinium (V. angustifolium, V. corymbosum) (Sato i wsp. 1993).

Nie wiadomo, w jakim stopniu rodzime gatunki borówek podatne są na atak T. minima. Potencjalnie może dojść do powstania nowych wirulentnych typów charakteryzujących się szerszym kręgiem roślin żywicieli
i silniejszą zjadliwością (Newcombe i wsp. 2000). Symptomy porażenia są dobrze rozpoznawane ze względu na oznaki etiologiczne występujące na porażonych roślinach. Diagnozy dokonuje się przy użyciu mikroskopu optycznego lub przez sekwencjonowanie DNA LSU i/lub regionu ITS rybosomów DNA (Maier i wsp. 2003, Schoch i wsp. 2012). Szkody wywoływane przez T. minima mogą być widoczne na krzakach borówek
w postaci redukcji owoców oraz na rododendronach w postaci kosmetycznych uszkodzeń roślin wywołanych wystąpieniem sprawcy choroby.

Potencjalne wystąpienie T. minima na obszarze PRA może mieć poważny wpływ na produkcję rodzimych gatunków borówki oraz innych roślin żywicielskich (Schilder i wsp. 2011). W przypadku odnotowania wystąpienia gatunku w Polsce niezbędne jest opracowanie i włączenie do obecnych strategii IPM szczegółowych procedur postępowania w zakresie profilaktyki i zwalczania T. minima.

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze

(Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

X

średnie

niskie

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

średnia

X

niska

Inne rekomendacje:

 

Plik PDF do pobrania


 

Thrips setosus

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Thrips setosus Moulton, 1928

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia:

Główne wnioski

Prawdopodobieństwo zasiedlenia w warunkach zewnętrznych w innych krajach europejskich jest na poziomie średnim, głównie ze względów dużej ilości roślin żywicielskich i możliwości występowania szkodnika również na tych dziko żyjących. Pomimo odnotowanych przechwyceń na terenie innych państw europejskich i potencjalnie sprzyjających warunków środowiskowych do zasiedlenia, część ekspertów, entomologów uważa, że agrofag nie jest w stanie przetrwać zimy. Pojedyncze pojawy w Niemczech, Anglii, Francji czy Chorwacji mogą sugerować jednak, że wciornastek może zostać zawleczony z materiałem i szybko rozprzestrzenić się także w warunkach otwartych. Ponadto jak wskazuje EFSA prawdopodobieństwo zasiedlenia populacji tego gatunku może wzrastać wraz ze skracaniem i łagodnieniem okresu zimowego – a taką sytuację obserwujemy na terenie PRA od kilku sezonów (EFSA 2012). Zadomowienie w uprawach pod osłonami podobnie ocenia się na poziomie średnim, gdyż może on zostać zawleczony z roślinami do sadzenia i z racji braku pewności pełnej wymiany materiału roślinnego i całkowitego odkażania podłoża i obiektów wciornastek może stać się potencjalnie ważnym szkodnikiem upraw szklarniowych.

Prawdopodobieństwo wniknięcia:

Wysokie, szkodnik mógłby zostać przeniesiony z glebą oraz z roślinami, lub ich częściami w ramach intensywnego importu roślin lub ich nasadzeń.

Prawdopodobieństwo zasiedlenia:

Średnie, szkodnik prawdopodobnie nie jest w stanie przetrwać zimy w warunkach klimatycznych Polski, ale po wniknięciu do obiektów szklarniowych mógłby zadomowić się w uprawach pod osłonami.

Prawdopodobieństwo rozprzestrzenienia:

Średnie, przy założeniu, że szkodnik jednak byłby w stanie rozwijać się w warunkach klimatycznych Polski

Potencjalny wpływ bez podjęcia środków fitosanitarnych:

Wysoki, zakładając, że szkodnik jednak byłby w stanie rozwijać się w warunkach klimatycznych

Polski.

Na chwilę obecną potencjalne zagrożenie wywoływane przez tego szkodnika w Polsce należy uznać za małe z uwagi na nieodpowiednie dla jego rozwoju warunki klimatyczne. W razie zmian klimatycznych na terenie kraju ocenę należy powtórzyć. Większym zagrożeniem jest możliwość zadomowienia tego gatunku wciornastka w uprawach szklarniowych.

Środki fitosanitarne:

Regularne kontrole importowanych roślin oraz gleby lub/i import roślin z certyfikowanych miejsc wolnych od agrofaga.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie X

 

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia X

 

Niska

 

Inne rekomendacje:

Plik PDF do pobrania


 

Tilletia indica

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Tilletia indica

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju

Główne wnioski

Prawdopodobieństwo wniknięcia T. indica na teren PRA jest ściśle związane z importem zakażonego ziarna. Istnieje ryzyko zadomowienia się patogenu na obszarze PRA i wywoływania szkód w produkcji rolnej.W przypadku sprowadzania z miejsc, gdzie występuje choroba konieczne jest prowadzenie działań fitosanitarnych jak kontrola materiału nasiennego lub ziarna przeznaczonego na inne cele. Wskazane jest także zaniechanie importu w przypadku epidemii na nowym terenie lub z rejonów o silnym natężeniu infekcji. Sprowadzanie ziarna produkowanego poza obszarem występowania T. indica nie wymaga podejmowania specjalnych zabiegów fitosanitarnych. Wszelkie sygnały o obecności agrofaga powinny zostać poddane wnikliwej analizie, a zakażone rośliny lub materiał zniszczone. Ze względu na duże zdolności teliospor do przetrwania w niekorzystnych warunkach zwalczanie chemiczne lub płodozmian mogą okazać się nieskuteczne.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie X

 

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia

 

Niska X

 

Inne rekomendacje:

Plik PDF do pobrania


 

Tobacco ringspot virus

Podsumowanie1 Ekspresowej Oceny Zagrożenia Agrofagiem dla

Tobacco ringspot virus

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju. Szczególne zagrożenie dla centralnej Polski gdzie wirus już wystąpił.

Główne wnioski:

TRSV może wyrządzić szkody w uprawach roślin występujących na terenie PRA. Szczególne zagrożenie wydaje się stwarzać w przypadku roślin Vaccinium spp., dla których pierwotne infekcje w Polsce zostały stwierdzone. Co więcej, ponieważ są to rośliny wieloletnie, wirus nadal utrzymuje się w roślinach stwarzając zagrożenie dla sąsiadujących roślin w przyszłości. Z uwagi na brak wektora – Xiphinema americanum na terenie Polski, wirus może być przeniesiony z rośliny na roślinę drogą mechaniczną podczas zabiegów fitosanitarnych i pielęgnacyjnych. W Polsce w uprawach chronionych (pod osłonami) wirus dotychczas nie został stwierdzony, niemniej w momencie pojawienia się, może spowodować duże straty.

Obecnie istnieją odpowiednie regulacje ograniczające rozprzestrzenianie się patogenu. Materiał roślinny, jak i nasiona soi pochodzące z Ameryki Północnej, powinny posiadać certyfikat gwarantujący brak TRSV, co ogranicza pojawienie się nowych ognisk infekcji.

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze

(Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

średnie

X

niskie

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

X

średnia

niska

Inne rekomendacje:

 

Plik PDF do pobrania


 

Tomato apical stunt viroid

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Tomato apical stunt viroid

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju gdzie prowadzone są uprawy pomidora oraz roślin ozdobnych.

Główne wnioski

Tomato apical stunt viroid posiada wąski zasięg roślin żywicielskich, ale w przypadku jego przeniesienia na teren PRA może powodować straty w uprawach pomidora. Niemniej TASVd do tej pory był wykrywany sporadycznie, w niektórych krajach UE, Afryce i Azji. Wiroid przenosi się na drodze mechanicznej z sokiem porażonych roślin, co może skutkować nieświadomym rozprzestrzenieniem wirusa w uprawie i pomiędzy uprawami, szczególnie gdy nie występują widoczne objawy chorobowe. Przenosi się też z nasionami pomidora co zwiększa ryzyko jego pojawienia na terenie PRA. W 2012 odnotowano wystąpienie TASVd w Polsce. Obecność TASVd stwierdzono w roślinie ozdobnej sprowadzonej z Holandii. W obecnej chwili TASVd nie podlega specjalnym regulacjom oraz nie prowadzi się wcześniej obowiązującego monitoringu występowania pospiwiroidów w sprowadzanych do kraju roślinach ozdobnych. Procedury fitosanitarne obejmują zwykle wizualną inspekcję roślin, które mogą być porażone pospiwiroidem. Środki te wydają się niewystarczające by móc zidentyfikować porażone rośliny, ponieważ infekcja często przebiega bezobjawowo.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie X

 

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka X

 

Średnia

 

Niska

 

Inne rekomendacje:

Informowanie producentów owoców i roślin ozdobnych, w trakcie szkoleń prowadzonych przez inspektorów, o konieczności sprowadzania nasion, sadzonek, itp. wolnych od wiroidów, z certyfikatami jakości.


 

Tomato leaf curl New Delhi virus

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Tomato leaf curl New Delhi virus’

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju, ze szczególnym uwzględnieniem regionów, gdzie intensywnie uprawia się warzywa z rodziny Solanaceae oraz Cucurbitaceae.

Główne wnioski

Tomato leaf curl New Delhi virus powoduje znaczne straty głównie w uprawach roślin z rodziny Solanaceae oraz Cucurbitaceae. Do niedawna wykrywany był głownie w Azji, gdzie powodował duże straty w jakości i ilości plonów. Jednakże, w ostatnich latach stwierdzono jego występowanie również w Tunezji, Hiszpanii i we Włoszech. Wirus ten przenoszony jest przez owady (Bemisia tabaci), które powszechnie występują w Europie, zarówno w uprawach polowych, jak i pod osłonami. Na obszarze PRA uprawiane są liczne gatunki roślin będące gospodarzem tego patogenu
 i z tego względu po przedostaniu się na teren Polski (np. wraz ze sprowadzanym zainfekowanym materiałem roślinnym) może powodować straty w jakości i ilości plonów roślin gospodarczo ważnych. Dodatkowo, szybkiemu rozprzestrzenieniu się wirusa w uprawach w naszym kraju sprzyja obecność wektora wirusa - Bemisia tabaci

Ochrona roślin przed wirusami polega na systematycznej kontroli materiału rozmnożeniowego sprowadzanego do kraju i rozprzestrzenianego w Polsce oraz na likwidowaniu zainfekowanych roślin. Na obszarach, w których wirus już wystąpił, jak również na terenach zagrożonych zakażeniem, ważne jest systematyczne badanie oraz kontrolowanie plantacji. Pozwoli to na wczesne wykrycie choroby. Ponadto, w aspekcie przenoszenia wirusa przez mączlika, konieczne wydaje się także zwalczanie  tych wektorów w uprawach.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie X

 

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia X

 

Niska

 

Inne rekomendacje:


 

Tomato ringspot nepovirus

Podsumowanie1 Ekspresowej Oceny Zagrożenia Agrofagiem dla

Tomato ringspot nepovirus

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju gdzie prowadzone są uprawy drzew i krzewów owocowych oraz roślin ozdobnych.

Główne wnioski:

Tomato ringspot nepovirus (TomRSV) może powodować znaczące straty w uprawach drzew i krzewów owocowych oraz ozdobnych. Wirus przenosi się przez szczepienia oraz na drodze mechanicznej z sokiem porażonych roślin co może skutkować nieświadomym rozprzestrzenieniem wirusa w danej uprawie
i pomiędzy uprawami, szczególnie gdy nie występują widoczne objawy chorobowe. Wirus przenosi się też
z nasionami niektórych gatunków roślin co zwiększa ryzyko jego przeniesienia na teren PRA. Dodatkowo, zagrożenie rozprzestrzenienia TomRSV wzrasta w momencie pojawienia się wektorów, jakimi są nicienie
z rodzaju Xiphinema. Wirus nie był do tej pory stwierdzony w Polsce, jednak na terenie PRA występują licznie gatunki roślin będące potencjalnym żywicielem wirusa. Ponadto na terenie PRA występują nicienie
z tego samego rodzaju co wektor wirusa (Xiphinema), ale nie były one badane pod kątem przenoszenia TomRSV.

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze (Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

średnie

X

niskie

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

X

średnia

niska

Inne rekomendacje:

  • Kontrola materiału rozmnożeniowego sprowadzanego z innych krajów UE bądź spoza UE.
  • Monitoring plantacji i upraw szklarniowych pod kątem występowania TomRSV.
  • Prowadzenie badań w zakresie przenoszenia wirusa z różnymi gatunkami nicieni oraz z nasionami.
  • Informowanie producentów owoców, roślin ozdobnych, w trakcie szkoleń prowadzonych przez inspektorów, o konieczności sprowadzania nasion, sadzonek, itp. wolnych od wirusów, z certyfikatami jakości.

 


 

Tomato yellow ring virus

Podsumowanie1 Ekspresowej Oceny Zagrożenia Agrofagiem dla

Tomato yellow ring virus

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia:

W przypadku upraw pomidorów szczególnie obszar centralnej Polski, woj. kujawsko-pomorskie i ościenne.

W przypadku upraw roślin ozdobnych obszar całego kraju, gdzie występuje wektor.

Główne wnioski:

Tomato yellow ring virus może wyrządzić poważne straty w uprawach pomidorów, ziemniaków i roślin ozdobnych. Wirus przenosi się łatwo na drodze mechanicznej, co może powodować nieświadome rozprzestrzenianie wirusa
w danej uprawie i pomiędzy uprawami, szczególnie przy braku widocznych objawów chorobowych.

Dodatkowo, zagrożenie rozprzestrzenienia TYRV wzrasta w momencie pojawienia się wektorów, jakimi są wciornastki Frankiniella occidentalis oraz Thrips tabaci.

Wirus dotychczas był stwierdzony w Polsce, na pomidorze, w jednym sezonie wegetacyjnym (Zarzyńska-Nowak i in 2016), co może świadczyć o sprowadzeniu go do Polski wraz z rozsadą. Brak kolejnych ognisk wirusa w następnych sezonach wegetacyjnych może wskazywać na to, że obecnie w Polsce nie występuje.

TYRV ma szeroki zakres roślin żywicielskich, ale dotychczas najczęściej stwierdzany był na pomidorze, w mieszanej infekcji z wirusem brązowej plamistości pomidora (Tomato spotted wilt virus, TSWV).

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze (Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

średnie

X

niskie

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

X

średnia

niska

Inne rekomendacje:

  • Kontrola materiału rozmnożeniowego sprowadzanego z innych krajów UE bądź spoza UE.
  • Monitoring upraw pomidorów i ziemniaków pod kątem występowania Tomato yellow ring virus.
  • Monitoring wektorów – wciornastków Frankiniella occidentalis oraz Thrips tabaci.
  • Informowanie producentów warzyw, roślin rolniczych i ozdobnych, w trakcie szkoleń prowadzonych przez inspektorów, o konieczności sprowadzania nasion, sadzonek, itp. wolnych od wirusów, z certyfikatami jakości.

 

Plik PDF do pobrania


 

Viteus vitifoliae

Podsumowanie Ekspresowej Analizy Ryzyka Zagrożenia Agrofagiem dla
Viteus vitifoliae FITCH
Obszar PRA: Polska
Opis obszaru zagrożenia:
W przypadku winnic – obszar południowej i południowo-zachodniej Polski, natomiast uprawy szklarniowe na terenie całego kraju.

Główne wnioski:
Viteus vitifoliae (Fitch) pochodzi z ciepłej strefy zachodniej części Ameryki Północnej. Jego przypadkowe wprowadzenie do Europy w 1860 r. (wraz z sadzonkami amerykańskich odmian winorośli odpornych na mączniaka) spowodowało znaczące straty w winnicach europejskich Prawdopodobieństwo przeniknięcia bez podjęcia środków fitosanitarnych jest wysokie. Wejście szkodnika w rejonie PRA jest oceniany jako wysoce prawdopodobny. Główne ryzyko związane jest z obrotem sadzonkami winorośli w sposób niekontrolowany oraz trudnościami dotyczącymi wykrywania szkodnika w materiale roślinnym (zwłaszcza formy korzeniowej oraz jaj). Istnieje ryzyko zagrożenia poważnymi konsekwencjami dla całego obszaru Polski w przypadku wprowadzenia szkodnika z uwagi na odpowiednie warunki jego rozwoju (klimat, dostęp roślin żywicielskich).        Szybkość rozprzestrzeniania się V. vitifoliae może być znacząca. Szkodnik może przemieszczać się z owocami (w przypadku, gdy są transportowane wraz z liśćmi), ale przede wszystkim z roślinami przeznaczonymi do sadzenia oraz glebą. Z pozostałych głównych dróg rozprzestrzeniania się za pośrednictwem człowieka uważa się: maszyny, pojazdy, pojemniki transportowe, części roślin inne niż przeznaczone do konsumpcji i sadzenia.        Stosowanie podkładek odmian odpornych jest obecnie głównym narzędziem kontroli filoksery w miejscu produkcji. Materiał nasadzeniowy przeznaczony do założenia plantacji lub w celu jej odmłodzenia czy uzupełnienia powinien być zdrowy i pozyskany z kontrolowanego źródła. Jednak system certyfikacji obecnie stosowany w UE nie zapobiega całkowicie rozprzestrzenianiu się filoksery i wymaga dopracowania. W miejscu produkcji (winnicy) należy prowadzić systematyczną lustrację roślin pod kątem obecności szkodnika i powodowanych przez niego objawów szkód oraz bezwzględnie przestrzegać higieny – przenoszenie i pakowanie powinno odbywać się w miejscu produkcji wolnym od szkodnika i stosowane powinny być tylko nowe lub dokładnie oczyszczone opakowania (nie stosowane wcześniej w innej winnicy). Ważne jest utrzymywanie roślin w dobrej kondycji – osłabione i narażone na stres rośliny są bardziej podatne na ataki ze strony szkodników. Trwają badania nad skutecznością chemicznej kontroli szkodnika w miejscu produkcji. Brakuje także specyficznych testów do identyfikacji filoksery po zbiorach. Obecnie stosuje się fumigację fosfinami czy moczenie sadzonek w ciepłej wodzie oraz zabiegi poprawiające ogólną kondycję roślin.          Potencjalne wystąpienie V. vitifoliae w obszarze PRA miałoby poważny wpływ na produkcję i przetwórstwo winorośli oraz na ich wywóz z krajów, w których szkodnik jest notowany.
Z pewnością niebawem zostaną opracowane i włączone do obecnych strategii IPM szczegółowe procedury postępowania w zakresie profilaktyki i zwalczania szkodnika. Wymaga to jednak czasu i nakładów finansowych.

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze  
(Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)
wysokie X średnie niskie
Poziom niepewności oceny
(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)
wysoka średnia niska X
Inne rekomendacje:

Plik PDF do pobrania


 

Xanthomonas arboricola pv. pruni

Podsumowanie1 Ekspresowej Oceny Zagrożenia Agrofagiem dla

Xanthomonas arboricola pv. pruni (Smith) Vauterin, Hoste, Kersters & Swings

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Zagrożona strefa, w której potencjalne zasiedlenie bakterii X. arboricola pv. pruni może wywołać znaczący wpływ, to rejony upraw owoców pestkowych. Wg GUS (2012) najwięcej upraw brzoskwini, nektarynki, moreli zwyczajnej, wiśni i czereśni znajduje się w Wielkopolsce, Mazowszu, województwie podkarpackim i świętokrzyskim.

Główne wnioski:

X. arboricola pv. pruni jest bakterią infekującą głównie śliwę japońską (Prunus salicina), brzoskwinię zwyczajną (Prunus persica) i morelę zwyczajną (Prunus armeniaca). Są to rośliny rzadko uprawiane na obszarze PRA, jednak uprawy pozostałych żywicieli - czereśni (Prunus avium), wiśni (Prunus cerasus)
i śliwy domowej (Prunus domestica) w Polsce są stosunkowo duże. Ponadto niektóre rośliny żywicielskie (np. wiśnie) mogą występować w stanie dzikim, co sprawia, że prawdopodobieństwo zasiedlenia na terenie PRA jest średnie. Z kolei prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania X. arboricola pv. pruni na terenie PRA jest niskie, ponieważ przy braku wektorów przenoszących bakterie na większe odległości, naturalne przenoszenie bakterii jest możliwe tylko na niewielkim obszarze, a kontrola materiału szkółkarskiego utrudnia przenoszenie bakterii na duże odległości z porażonym materiałem rozmnożeniowym.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 lutego 2008 r. w sprawie zapobiegania wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się organizmów kwarantannowych, sprowadzane do Polski rośliny rodzaju Prunus L. przeznaczone do sadzenia, inne niż nasiona, powinny być wolne od bakterii X. arboricola pv. pruni. Potencjalnie porażone owoce importowane z krajów, gdzie bakteria ta występuje często, nie stwarzają dużego ryzyka zasiedlenia agrofaga, dlatego prawdopodobieństwo wniknięcia bakterii X. arboricola pv. pruni na teren PRA jest niskie.

Na terenie PRA potencjalny wpływ bakterii X. arboricola pv. pruni na uprawy bez podjęcia środków fitosanitarnych jest niewielki (za wyjątkiem zagrożonych stref, gdzie uprawy roślin żywicielskich podatnych na Xap są szczególnie liczne). Środki fitosanitarne są niezbędne w przypadku wykrycia patogenu na sadzonkach np. w szkółkach, a także na przemieszczanym materiale rozmnożeniowym.

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze (Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

średnie

niskie

X

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

średnia

X

niska

Inne rekomendacje:

Brak dodatkowych rekomendacji

 


 

Xiphinema californicum

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Xiphinema californicum Lamberti i Bleve-Zacheo, 1979

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Cały kraj

Główne wnioski

Xiphinema californicum jest wektorem trzech wirusów (Tobacco ringspot virus, Tomato ringspot virus i Cherry rasp leaf virus) porażających ważne gatunki uprawne, w tym: jabłonie, kukurydzę i pszenicę. Przedstawiciele rodziny Longidoridae są polifagami, niewykluczone więc, że spektrum ich roślin żywicielskich jest większe niż znane z literatury.

Pomimo wysokich zdolności adaptacyjnych oraz potencjalnego przenoszenia wirusów pomiędzy gatunkami roślin, nicień ten nie stanowi poważnego zagrożenia na terenie RP ze względu na niesprzyjające warunki klimatyczne. Przy odpowiednich zmianach klimatu nie można wykluczyć możliwości jego zadomowienia po wprowadzeniu na obszar PRA wraz z glebą otaczającą korzenie roślin. Wtedy jego obecność mogłaby powodować duże straty w gatunkach uprawnych, porównywalne ze stratami w obecnym obszarze jego występowania.

Prawdopodobieństwo wniknięcia:

Niskie, szkodnik mógłby zostać przeniesiony z glebą, w tym glebą otaczającą korzenie roślin.

Prawdopodobieństwo zasiedlenia:

Niskie, szkodnik prawdopodobnie nie jest w stanie rozwijać się w warunkach klimatycznych Polski.

Prawdopodobieństwo rozprzestrzenienia:

Średnie, przy założeniu, że szkodnik jednak byłby w stanie rozwijać się w warunkach klimatycznych Polski.

Potencjalny wpływ bez podjęcia środków fitosanitarnych:

Wysoki, przy założeniu, że szkodnik jednak byłby w stanie rozwijać się w warunkach klimatycznych Polski.

Na chwilę obecną potencjalne zagrożenie wywoływane przez tego szkodnika w Polsce należy uznać za małe z uwagi na nieodpowiednie dla jego rozwoju warunki klimatyczne. W razie zmian klimatycznych na terenie kraju ocenę należy powtórzyć.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie

 X

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 X

Średnia

 

Niska

 

Inne rekomendacje:

Regularne kontrole na obecność X. californicum przy okazji kontroli na obecność innych nicieni glebowych

 

Plik PDF do pobrania


 

Xylosandrus compactus

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla
Xylosandrus compactus (Eichhoff)

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Gatunek może zadomowić się w ogrzewanych obiektach takich jak szklarnie i palmiarnie.

Główne wnioski

Xylosandrus compactus w obszarze naturalnego zasięgu występowania oraz na nowo zajętych terenach powoduje istotne straty ekonomiczne w uprawach roślin. Prawdopodobnie w Polsce wpływ szkodnika będzie znacznie mniejszy. Zakładając, że przedostanie się i zadomowi, jego liczebność i rozmieszczenie będzie ograniczone warunkami klimatycznymi. Jest to owad pochodzący z regionów tropikalnych i subtropikalnych, więc klimat panujący na obszarze PRA przypuszczalnie nie jest dla niego odpowiedni. Również większość zasiedlanych przez niego gatunków nie występuje naturalnie na obszarze PRA. Nie ma jednak pewności czy agrofag po dostaniu się na teren Polski, w przypadku braku roślin żywicielskich, nie zasiedli krajowych gatunków drzew lub krzewów.

Na świecie z powodzeniem wykorzystywane są chemiczne metody kontroli szkodnika, których skuteczność często przekracza 90%. Stosuje się też usuwanie poszczególnych, zasiedlonych konarów lub całych roślin. Jednak jest to metoda pracochłonna i nie zawsze przynosi rezultaty.

Konieczne jest ustalenie skrajnych warunków życia owada, głównie dolnego zakresu temperatur, których nie jest w stanie przeżyć. Istotne jest to w przypadku podejmowania decyzji o ewentualnym zwalczaniu.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie X

 

Niskie

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia X

 

Niska

 

Inne rekomendacje:

Plik PDF do pobrania


 

Zaprionus indianus

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Zaprionus indianus

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: uprawy owoców pod osłonami i sady

Główne wnioski

Zaprionus indianus jest gatunkiem niewielkiej muchówki, której larwy żerują w wielu gatunkach owoców, zwykle już wcześniej uszkodzonych przez inne szkodniki lub choroby. W obecnej chwili agrofag ten może być zawlekany do Polski wraz z importowanymi owocami. Warunki klimatyczne panujące w naszym kraju uniemożliwiają trwałe zasiedlenie tego gatunku, istnieje jednak możliwość tworzenia efemerycznych populacji w czasie cieplejszych miesięcy.

Środki fitosanitarne powinny polegać na kontrolowaniu importowanych owoców pod kątem ich zasiedlenia przez larwy Z. indianus. Ryzyko czasowego zasiedlenie tego gatunku w warunkach naszego kraju istnieje jednak tylko w cieplejszych miesiącach, dlatego w tym czasie kontrole fitosanitarne powinny być szczególnie wnikliwe, zwłaszcza w przypadku sprowadzania owoców z obszarów, gdzie gatunek ten jest pospolity. Owoce, na których stwierdzono obecność larw powinny zostać poddane utylizacji, np. przez spalenie.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

 

Średnie

 

Niskie X

 

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

 

Średnia X

 

Niska

 

Inne rekomendacje:

·                     Wskazane są dalsze badania nad szkodliwością i biologią Zaprionus indianus

Plik PDF do pobrania


 


 

  • Platforma Sygnalizacji Agrofagów

Projekt realizowany w ramach Dotacji Celowej MRIRW na 2023

Obszar 1: Ochrona roślin oraz ograniczanie zagrożeń związanych z rozprzestrzenianiem się organizmów kwarantannowych i stosowaniem
środków ochrony roślin. 
Zadanie 1.3: Prowadzenie internetowej Platformy Sygnalizacji Agrofagów

Instytut Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy

Ulica: Władysława Węgorka 20
60-318 Poznań

tel. +48 61 864 90 75

fax +48 61 864 91 20

SygnalizacjaAgrofagow@iorpib.poznan.pl

Instytut Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy

Internetowy System Sygnalizacji Agrofagów

  • Mapa platforma nowa

Stopka strony

baner toplayer
Wesołych Świąt