Platforma Sygnalizacji Agrofagów - Online Pest Warning System

Monitorowanie zmian w bioróżnorodności zbiorowisk chwastów agrofitocenoz pól uprawnych

  Bioróżnorodność agrocenoz, przemiany oraz sposoby zapobiegania jej ograniczenia są obecnie bardzo ważnym zagadnieniem, które ma swoje odzwierciedlenie w pracach Komisji UE w ramach działań w zakresie Wspólnej Polityki Rolnej (WPR).

   Za ograniczenie bioróżnorodności agrocenoz terenów użytkowanych rolniczo obwiniane są głównie zmiany w sposobie gospodarowania, w tym nadmierna chemizacja rolnictwa  oraz postępujące zmiany klimatyczne.

  Oprócz przekształceń bioróżnorodności powodowanych zmianami w sposobie gospodarowania, w tym nadmiernej chemizacji rolnictwa pojawił się stosunkowo nowy problem związany z introdukcją do rodzimych zbiorowisk segetalnych gatunków obcego pochodzenia, a szczególnie gatunków o cechach inwazyjnych. Zmiany klimatyczne, głównie wzrost średniej temperatury i okresy długotrwałej suszy powodują zmiany ilościowe i jakościowe w zbiorowiskach roślin (chwastów), jak też przyczyniają się do wzrostu zagrożenia występowania i niekontrolowanego rozwoju gatunków obcych, szczególnie ciepłolubnych, które jeszcze do niedawna nie miały korzystnych warunków do rozwoju i rozmnażania się.

  Coraz częściej w uprawach rolniczych obserwuje się również wzrost liczebności gatunków chwastów wieloletnich, zarówno gatunków typowych dla pól uprawnych, jak też takich, które dotychczas zajmowały jedynie tereny nieużytkowane. Chwasty wieloletnie zaliczane są do gatunków wysoce uporczywych i trudnych do eliminacji z pól uprawnych, co wynika z ich sposobu rozmnażania, który odbywa się zarówno z nasion, jak i zlokalizowanych pod ziemią organów wegetatywnych. Z tego względu łatwo przenoszą się na sąsiednie pola, szybko adaptują do nowych siedlisk i poszerzają zasięg swojego występowania. Sprzyjają temu zmiany w sposobie gospodarowania, zwłaszcza rezygnacja z orki, bądź uproszczone płodozmiany oraz zmiany klimatyczne.

  Znajomość zmian i tendencji w sferze bioróżnorodności agrocenoz stanowi również ważną bazę umożliwiającą dostosowanie metod ochrony roślin z uwzględnieniem obecnych i przyszłych obostrzeń. Zmiany w zachwaszczeniu (wzrost liczebności gatunków ciepłolubnych), rozwój zjawiska uodparniania się chwastów na herbicydy oraz introdukcja gatunków obcych, w tym inwazyjnych wymaga ciągłej kontroli i zmian w systemach metod regulacji zachwaszczenia.

Odporność chwastów na herbicydy – narastający problem w rolnictwie

  W Polsce odnotowuje się coraz więcej przypadków odporności chwastów na herbicydy, co stanowi poważne zagrożenie dla skuteczności ich zwalczania. Zjawisko to prowadzi do spadku plonów, konieczności wykonywania dodatkowych zabiegów ochronnych oraz wzrostu kosztów produkcji rolnej. Narastający problem odporności powoduje nie tylko straty gospodarcze, lecz także przyczynia się do nadmiernej chemizacji środowiska, prowadząc do jego degradacji i utraty bioróżnorodności.

  Odporność chwastów na herbicydy to dziedziczna zdolność populacji chwastów, które wcześniej były wrażliwe, do przetrwania i zakończenia cyklu rozwojowego po zastosowaniu herbicydu w zalecanej dawce, w określonych warunkach agronomicznych.

  Ryzyko rozprzestrzeniania się biotypów chwastów odpornych w dużym stopniu zależy od technologii uprawy, sposobu stosowania herbicydów oraz stopnia zachwaszczenia pola. Najszybciej odporność rozwija się w warunkach monokultury, przy ograniczonej uprawie roli i stosowaniu wyłącznie metod chemicznych. Sprzyja jej także wieloletnie używanie herbicydów o tym samym mechanizmie działania, stosowanie środków długo zalegających w glebie oraz silne zachwaszczenie, zwłaszcza gatunkami o dużej zdolności rozmnażania i zapylania krzyżowego.

  W strategii przeciwdziałania selekcji i rozprzestrzenianiu się biotypów odpornych kluczowe znaczenie ma profilaktyka. Podstawą jest zmianowanie roślin, stosowanie czystego materiału siewnego oraz dokładne czyszczenie maszyn po zakończeniu pracy na polu. Istotna jest również prawidłowa agrotechnika – uprawa płużna, właściwe terminy siewu oraz optymalna obsada roślin, które ograniczają rozwój chwastów.

  Ochrona chemiczna powinna być prowadzona zgodnie z zasadami integrowanej ochrony roślin, obejmującymi łączenie metod mechanicznych i chemicznych, rotację herbicydów o różnych mechanizmach działania, stosowanie środków w okresie największej wrażliwości chwastów i w zalecanych dawkach, a także zachowanie właściwej techniki oprysku. Należy również usuwać pojedyncze rośliny lub skupiska chwastów, które przetrwały zabiegi, aby zapobiec ich kwitnieniu i rozsiewaniu nasion.

Mając na uwadze skalę i znaczenie problemu, opracowano i wdrożono system wspomagania decyzji w zakresie zarządzania odpornością chwastów na herbicydy – ResiHerb, przygotowany w projekcie BioHerOd*, realizowanym w programie BIOSTRATEG 3 finansowanym przez NCBR. System ten jest dostępny bezpłatnie pod adresem www.zwalczchwasty.pl Umożliwia on analizę skutków praktykowanej technologii uprawy zbóż pod kątem ryzyka selekcji biotypów odpornych oraz formułowanie zaleceń dotyczących doboru najskuteczniejszych w danej sytuacji środków. Ponadto ResiHerb stanowi ważne narzędzie upowszechniania wiedzy o odporności chwastów i racjonalnym stosowaniu herbicydów w nowoczesnym rolnictwie.

ResiHerb – system doradczy w zakresie zarządzania odpornością chwastów na herbicydy